Download deel 2 - Textualscholarship.nl

53
lijk hoeveel boeken op dit gebied tot zijn bezit behoorden. Hier wil ik de plaats van
Hofwijck binnen deze buitenlevenliteratuur nader preciseren. Vervolgens probeer ik
te bepalen als welk type gedicht Huygens zelf Hofwijck gezien zal hebben, waar een
gedicht over een buitenplaats in zijn dagen nog niet als een zelfstandig genre gold, en
welke verbreding van de mogelijkheden dit type betekend heeft in vergelijking met de
algemene lof van het landleven. Tenslotte wil ik ingaan op de vraag welke functie het
gedicht in de literaire en maatschappelijke context van zijn tijd gehad kan hebben.
Zoals uit de analyse gebleken is toont de dichter in Hofwijck een grote vertrouwdheid
met de thematiek en de conventies van de buitenlevenliteratuur. Expliciete verwijzingen
naar deze traditie geeft Huygens in het fictieve grafschrift, in sommige marginalia
en door op de 'Boeren-boeckjens' in zijn bibliotheek te wijzen.
Met het fictieve grafschrift verwijst hij waarschijnlijk naar Nederlandse en
Neolatijnse autobiografische tuingedichten (par. 2.2). De citaten in de marge zijn
in de eerste plaats voor nadere morele instructie bedoeld, maar geven af en toe ook
specifieke verwijzingen naar de klassieke buitenlevenliteratuur (par. 3.3.1). Soms lijkt
het daarbij of de dichter al te vertrouwde verwijzingen vermijden wil. De bekendste
klassieke buitenlevengedichten, de Georgics en 'Beatus ille' citeert hij nergens in zijn
marginalia. Bij zijn trotse verslag van de moderne kennnis der natuur benut hij niet de
beroemde passage van Vergilius `Felix qui potuit rerum cognoscere causas' 74, maar een
passage uit Epictetus: `Maar God heeft de mens als toeschouwer ten tonele gebracht,
van Hemzelf en van Zijn werken, maar niet alleen als een toeschouwer maar ook als
interpreet' (bij r. 1S99). Ook Huygens beschrijft de sinds Vergilius en Horatius traditionele
dages inemptae. Voor de kindermaaltijd komt alles van eigen bodem: room,
bonen, vis, lijsters en peren. Hij verbindt hier echter geen commentaar aan, maar zegt
alleen terloops, dat iedereen blij is met de vangst van 'ongekochte vissen' (r. 2658). Het
enige citaat bij deze passage, pas toegevoegd bij de editie-1658, komt uit een toneelstuk
van Plautus: `We brengen onze dagen heerlijk door, waarachtig, precies zoals bij ons
past: met uitgelezen drank en eten en goed vissen vieren wij het leven' (bij r. 2653)•
In de kast met 'Boeren-boeckjes' stonden ongetwijfeld de scriptores rei rusticae,
Cato, Varro en Palladius, die Huygens in een brief aan de Leidse bioloog Vorstius zijn
huisvrienden op Hofwijck genoemd heeft (Briefes. V, p. 184-85). P.A.F. van Veen, die
zich als eerste grondig in de herkomst van het hofdicht heeft verdiept, ziet een rechtstreeks
verband tussen deze landbouwschrijvers en de hofdichters. Na een bespreking
van elementen uit hun werk die in de hofdichten terugkeren, concludeert hij:
Aan de hand van de gegeven incidentele voorbeelden kan m.i. de conclusie worden getrokken,
dat de behandelde Romeinse auteurs in zeer hoge mate verantwoordelijk moeten zijn
voor het ontstaan van het hofdicht, en dat dit zonder hun werken moeilijk zijn typische
gestalte had kunnen krijgen (Van Veen 1985, p. 144, zie ook p. 133).
Geor ica II, r. o; vertaling: 'Gelukkig wie der dingen oorzaak mocht doorgronden' er ilius
74 g ^ 49 ^ g g g g g
1949).