Download deel 2 - Textualscholarship.nl

39
pied by alternative accounts of the significance of natural things — those explanations which
we regard as scientific. In the new scheme of things, objects were related mathematically,
mechanically, causally, or ordered and classified according to categories other than those of
resemblance (a.w., p. II4"I5)•
In de zeventiende eeuw is de symbolische of de didactische interpretatie van de natuur
natuurlijk niet zomaar verdwenen. Ook Calvijn, die in zijn theologie grote aandacht
aan de visuele openbaring van God in de natuur besteed heeft en van oordeel is dat
zorgvuldige beschouwing van de natuur de mens tot de Maker ervan leidt, vindt dat
daarnaast uit de natuur morele lessen te leren zijn. Hij verwijst bijvoorbeeld naar de
ooievaar die voor zijn oude ouders zorgt als voorbeeld van de juiste zorg van kinderen
voor hun ouders (Bakker 2003, p. 150-S4). Huygens, die zelden lessen trekt uit de
natuur, voert wel in zijn aanprijzing van de matigheid de koe op als een dier dat nooit
te veel eet (r. 1420-29).
Maar voor Huygens is in de eerste plaats de nieuwe visie van de natuur als terrein
van onderzoek van belang. Het is tegen die achtergrond dat dit gedeelte van het
gesprek met de vrienden in Hofwijck zo fascinerend wordt. Niet door de mededelingen
zelf – het is geen gesprek, de dichter meldt alleen wat `wij' weten en dat is lang
niet allemaal nieuw – maar door de triomfantelijke toon waarop de verteller getuigt
van de kennis van de natuurverschijnselen als op zichzelf waardevol .
Huygens behandelt de hele schepping in zijn korte overzicht, te beginnen bij de
hemellichamen: All zijn de Sterren veel, wij wetense te tellen,' (r. ióoó). Dan komen
de weersgesteldheden aan de beurt, de zee, de aarde met haar metalen, de planten
en de dieren. Tenslotte komt hij bij "t allerwonderlixt der wonderen', de mens. Wij
weten:
Wat Ziel, wat Lichaem is, en hoe sij konnen paren;
Hoe 't vier in't herre komt, hoe 't silver inde haren, (r.1653-54)
en zo behandelt hij summier allerlei functies van het menselijk lichaam.
Huygens was van de nieuwste ontwikkelingen in het natuuronderzoek op de
hoogte. In het verhaal over zijn jeugd (1631) zegt hij dat men in de oudheid lang niet
alles heeft geweten en dat hij openstaat voor recente meningen, mits men maar zijn
beweringen proefondervindelijk kan bewijzen (Huygens 1987, p. III en p. 124). Hij
uit zijn grote bewondering voor de werken van Bacon die een op waarneming gebaseerde
methode van onderzoek propageerde (a.w., p. 124-27). Hij waardeert ook de
nogal omstreden Hollandse natuuronderzoeker en uitvinder Cornelis Drebbel, die
hij in Engeland ontmoet heeft. Huygens noemt hem de maan naast de zon Bacon
(a.w., p. 127). Cornelis van der Woude vertelt in zijn Kronyk van Alckmaar (1645) dat
Drebbel een glazen bol heeft gemaakt met behulp waarvan men kan begrijpen `Wat
de koude is, wat de oorsaeck van het primum mobile, wat de oorsaeck van de Sonne,
hoe die beweecht den Hemel, alle Sterren, de Maen, de Zee, den Aerdbodem, wat de
oorsaeck van Ebbe, van Vloedt, van Donder, van Blixem, van Regen, van Wint: ende