Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

10
konkretnych instytucji istniejących w Polsce, lecz pewnej idei ustroju politycznego.
Nawiązywano tu najczęściej do ustroju angielskiego. Częstym
m otyw em była obrona kultury.
L. Górski i inni ideolodzy konserw atyzm u nosiciela tej tradycji widzieli
w szlachcie. Również publicystyka ziem iańska nawiązyw ała niejednokrotnie
do dziejowej roli szlachty. W skazywała na jej zasługi na wszystkich
polach działalności — politycznej, gospodarczej i społecznej. Wreszcie na
jej rolę w odzyskaniu niepodległości i obronie jej po utw orzeniu państwa.
We wszystkich program ach i w ystąpieniach podkreślano dbałość konserw
atystów o autorytet władzy, konieczność podtrzym yw ania w iary
w rząd. W ystępowano za trw ałą silną władzą wykonawczą. Głównym zadaniem
państw a m iało być utrzym anie ładu. Jednocześnie konserwatyści
niejednokrotnie podkreślali sprzeciw przeciwko om nipotencji państwa.
Znajdowało to swój w yraz w walce o samorząd terytorialny, jak i w podkreślaniu
roli jednostki. Szczególnie mocno czyniono tak przy om awianiu
spraw gospodarczych. Odnosi się wrażenie, szczególnie gdy się czyta w y­
powiedzi konserw atystów wywodzących się z kręgów krakowskich, że przepajała
ich wiara, iż przez praw odawstw o można rozwiązać wszystkie problem
y społeczne i polityczne.
W praktyce konserw atyści nie zawsze byli zwolennikam i silnych rządów,
jak i stosowania się do przepisów prawa. Działo się tak, gdy rząd
gw arantow ał im realizację ich interesów klasowych. W przeciw nym w y­
padku gotowi byli sięgnąć do każdych metod, by doprowadzić do jego obalenia.
Podobnie w yglądała spraw a praworządności.
Jeżeli dla jednych konserw atystów konserw atyzm „to nie taktyka tylko,
ale idea o głębokim podłożu filozoficznym ” 17, to dla innych konserw atyzm
to przede wszystkim m etoda działania politycznego. W form ułow aniu metody
konserw atyw nej przodowali działacze krakowscy. Za jedną z podstawowych
m etod uznawali pragm atyzm 18. Najpełniejszy w ykład m etody konserw
atyw nej stanow i w ystąpienie S. Starowieyskiego. Próbow ał on przedstaw
ić m etodę konserw atyw ną jako metodę, której obca jest demagogia.
Zadanie konserw atyzm u widział w krytyce poczynań stronnictw radykalnych
i ośw ietleniu ich form uł „prostych, lecz płytkich”, by z punktu widzenia
„interesów realnych państw a i społeczeństwa przym ierzać je do
rzeczywistych sił narodu i państw a” 19. Dalej widział rolę konserw atyzm u
17 J. Woroniecki, O frrzyszlość konserwatyzmu, „Kurier Poznański”, 27 X
1916.
18 „Istotą polityki pozytywnej jest uznawanie za podstawę polityki faktów istniejących
jako takich d dążenie do stwarzania nowych faktów na zasadzie i przy pomocy
już istniejących faktów". SBZP, „Biuletyn”, 27 XII 1918, Archiwum Dzikowskie
Tarnowskich (dalej ADzT).
i
19 S. Starowieyski, Metoda konserwatywna, „Czas”, 12—15 X 1924, oraz
jako osobna broszura. Mackiewicz ujmował to jako „wyeliminowanie demagogii i rzeczy
nierealnych z programów i agitacji”. C a t, Konserwatyzm, „Dziennik Poznański”,
8 VI 1920.