Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

23 Uchwala Klubu Chrz. Nar., „Rzeczpospolita”, 27 IV 1923; Uchwala Klubu ChD,
tamże, 28 IV 1923.
24 Większość polska, tamże, 17 V 1923.
25 Tekst [w:] Materiały źródłowe do historii ^polskiego ruchu ludowego, t. II,
^!8—1931, Zebrali i opracowali S. Giza i S. Lato, Warszawa 1967, dok. 17.
1
167
gnąć ich do w spółpracy z rządem . W yrazem powściągliwego stanow iska
klubu ChN wobec paktu było sform ułow anie uchwały, w której przedstawicieli
klubu upoważniono do dalszych rokowań „w m yśl rozpraw w klubie”.
Analogiczne uchwały ZLN i ChD upoważniały prezydia klubów „do
dalszych pertraktacji i przystąpienia do zespołu większości” 23.
Ostatecznie klub ChN nie podpisał paktu, obiecując, że zajm ie życzliwe
stanowisko wobec rządu. M otywami odmowy, jakie podano, były sprawy
obsady stanow isk prem iera i m inistra spraw w ew nętrznych. Uznano
żądanie PSL „P iast” obsadzenia obydwu za nieuzasadnione 24. Stanowisko
zajęte przez klub ChN było w ynikiem nacisku posłów ChNSR, którzy uw a­
żali, że ze względów taktycznych należy poczekać z przejęciem rządów
do oczekiwanego załam ania się m arki. Jednak najw ięcej zastrzeżeń wywołał
sposób załatw ienia spraw y rolnej. W obliczu postaw y ziemian, której
W yrazicielami stali się posłowie ChNSR, klub nie mógł podpisać paktu.
Z drugiej strony nie mógł ‘się wypowiedzieć przeciwko rządowi utw orzonem
u na podstaw ie tego paktu, ponieważ odium za uniem ożliwienie stw o­
rzenia w ym arzonej przez narodow ą dem okrację „większości polskiej”
spadłoby na ziemian, do czego oni nie mogli dopuścić. Uchwała klubu była
Wyjściem kompromisowym, które spotkało się natychm iast z atakam i części
prasy narodow odem okratycznej.
17 m aja 1923 r. nowa większość uzgodniła skład rządu. Do ostatniej
chwili liczono na przystąpienie do niej NPR. 28 m aja został powołany no-
Wy rząd, który w sejm ie uzyskał zaledwie o kilka głosów ponad połowę.
Jak się okazało, rację mieli przeciw nicy rządu, którzy twierdzili, że w iększość
będzie niewielka, nie gw arantująca trw ałości rządu.
Tzw. pakt lanckoroński zakładał prow adzenie polityki nacjonalistycznej
na zksadach propagow anych przez narodow ą demokrację. Natom iast
dla PSL „P iast” podstaw ową spraw ą było ruszenie naprzód reform y rolnej.
Toteż spraw a ta została szczegółowo ujęta w pakcie 25.
Jak sobie w yobrażała rolę nowego rządu część działaczy ZLN, dowiedz
ieć się można z przem ów ienia Stanisław a Kozickiego na wiecu w W arszawie.
Stw ierdził on m. in.: „Podobny przew rót [jak we Włoszech — S. R.]
Hioim zdaniem dokonał się w Polsce, ale chciałbym zwrócić uwagę na to,
Ze przew rót faszystow ski we Włoszech i jego znaczenie wcale nie na tym
Polega, że wobec bardzo ostrych w arunków i pewnego składu okoliczności
siłą m usiał dojść do ujęcia steru władzy w państw ie. Siła tego zjawiska
Polega na tym , że doszedł do władzy kierunek narodowy, m ający silne odk
u c ie narodow e i jasną m yśl narodową. Jesteśm y na drodze do tego, ażeby
Wielki prąd narodow y zapanow ał w życiu państw ow ym i w życiu naszego