Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

22
ców. „Czas” pisał wówczas, że „podolacy nie są konserw atystam i, lecz
w stecznikam i”, bo nie chcą zmiany, i ostrzegał, że takie stanowisko „grozi
kataklizm em w postaci rew olucji” 18.
W tym czasie znaczne w pływ y wśród ziem ian wschodniogalicyjskich
zdobyła narodowa demokracja. M omentem przełomowym stał się strajk
rolny 1902 r., od którego datują się próby podolaków oparcia się na żywiole
polskim, zorganizowanym do w alki z U kraińcam i przez narodow ych demokratów
19. Nie znaczy to, że konserw atyści krakow scy byli znacznie bardziej
postępowi społecznie od podolaków. W 1906 r. podjęli efem eryczną próbę
stw orzenia Związku Pracy Narodowej, którego zadaniem było „wytworzenie
siły przeciw żywiołom w yw rotow ym ” 20. Byli po prostu bardziej
elastyczni i lepiej rozum ieli zachodzące zmiany. Do nich też próbowali dostosować
nowe m etody działania.
W m aju 1907 r. odbyw ały się w Galicji pierwsze powszechne wybory
do Rady Państw a. Konserw atyści zdobyli mniej m andatów niż ludowcy
i narodowi dem okraci. W ywołało to wśród nich popłoch. Poczuli się
zagrożeni, przede w szystkim ze strony narodow ych dem okratów 21.
Postanow ili wówczas utw orzyć stronnictw o jednoczące różne odłam y konserw
atystów 23. 8 w rześnia 1907 r. w Krakowie odbyło się zebranie organizacyjne
Stronnictw a Prawicy- Narodowej, w którym wzięło udział około
500 osób. Od początku stronnictw o postawiło n a szlachtę jako na swoją
podporę i jej interesów zamierzało też bronić 23. Główną rolę przy tw orzeniu
nowego stronnictw a odegrali daw ni członkowie K lubu K onserw atyw ­
nego. Prezesem został Zdzisław Tarnowski.
Drugim krokiem podjętym przez stańczyków było nawiązanie kontaktów
z ludowcami. Po kilkum iesięcznych rokowaniach na początku 1908 r.
została podpisana ugoda z ludowcami 24.
W reszcie trzecim krokiem była próba reform y system u wyborczego do
Sejm u Krajowego. Pierw szy projekt reform y był jednak zbyt zachowawczy
dla niektórych członków K lubu Konserwatywnego. Kilku z nich opuściło
Klub przechodząc do tzw. dem okratów bezprzym iotnikow ych, m. in. Ju -
18 Cyt. według: Buszko, Sejmowa reforma..., s. 136.
19 Feldman, op. cit., s. 227; W. Studnicki, Z powodu książki Pana Romana
Dmowskiego, „Krytyka”, 15 IV 1914, s. 97; K. Krzeczunowicz, Historia jednego
rodu i dwóch emigracji, Londyn 1973, s. 181, 203.
20 List Z. Tarnowskiego i T. Starzewskiego Do żywiołów umiarkowanych, 20 V
1906, ey{. według: J. Buszko, Walka o reformą wyborczą w Galicji, „Przegląd Historyczny”,
1955, z. 3, s. 390.
21 A. Galos, wstęp do: M. Bobrzyński, Z moich pamiętników, Wrocław 1957,
s. XXX.
23 M.-Bobrzyński, Dzieje Polski zarysie, t. III, Warszawa 1931, s. 328.
23 List W. L. Jaworskiego do M. Bobrzyńskiego 19 IV 1909, cyt. według: A. Galos,
wstęp, jw., s. XXV.
24 K. Dunin-Wąsowicz, Sojusz obszamictwa i bogatego chłopstwa w Galicji
(1907—1914), „Przegląd Historyczny”, 1955, s. 215; A. Zakrzewski, W. Witos.
Chłopski polityk i mąż stanu, Warszawa 1977, s. 39—41.