Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

196
Zadanie powyższe staw iały sobie dwie organizacje. Utworzona na początku
1925 r. Rada Opiekuńcza Krćsów, do której władz wchodzili m. in.
Hipolit Giecewicz, A leksander Meysztowicz i Stanisław Wańkowicz, realizować
je m iała w drodze porozum iew ania się z rządem w spraw ie potrzeb
ludności kresow ej, rozw oju gospodarczego kresów oraz szerzenia oświaty
i kultury polskiej. Sw ą pomoc Radzie przyrzekły niektóre wileńskie banki
i przedsiębiorstw a handlowe, deklarując składki miesięczne. D rugą organizacją
była Rada Organizacji Społecznych i Gospodarczych Ziem W schodnich,
której zadaniem m iała być „rozbudow a organizacji obejm ujących
wszystkie w arstw y bez różnicy w yznania i narodowości”. Do jej władz
weszli m. in. bp Łoziński, E. Sapieha, J. Osmołowski, A. Lednicki. Michał
Obiezierski był we władzach obu organizacji35.
Z pozycji partykularnych interesów wielkopolskich traktow ał ziemie
wschodnie „D ziennik Poznański”. Na jego łaińach uznawano za pożyteczną
akcję osadnictw a na kresach przy zastrzeżeniu, że pow inny ją prow a­
dzić organizacje gospodarcze, i zawodowe, poczynając od parcelacji dóbr
państw ow ych i dobrowolnie oferowanych. W dalszej kolejności przew idywano
wywłaszczenie za pełnym odszkodowaniem. Nie ukryw ano, że projekt
oparty jest częściowo na niem ieckich planach kolonizacji Litw y i K urlandii.
Kolonizacja ta m iała stw orzyć nowe rynki zbytu dla polskiego handlu
i przem ysłu, a dla większej własności rolnej możność sprzedaży zboża
oraz selekcyjnego m ateriału hodowlanego, dla m ałorolnych możliwość
uzyskania z iem i36. Projekt zakładał więc korzyści dla rolnictw a wielkopolskiego
i odsuwał od tych ziem niebezpieczeństwo reform y rolnej. W spólnym
dla „Słowa” i „Dziennika Poznańskiego” było „zapom nienie” pragnienia
ziemi wśród ludności miejscowej.
Odm ienne też stanowisko zajęły oba pism a w spraw ie jedynego posunięcia
rządu, mającego na celu zaspokojenie postulatów ludności niepolskiej
kresów. Po wielu dyskusjach komisja, którą kierow ał Thugutt, a w której
pracy czynny udział wziął Stanisław Grabski, przygotowała ustaw y
o języku państw owym , języku urzędowym władz państw ow ych i sam orządów
oraz o języku urzędowym sądów, urzędów prokuratorskich i notariatu.
Uzupełnienie ich stanow iła ustaw a o organizacji szkolnictw a na kresach.
Ustaw y przyjęte przez sejm praktycznie niew iele dały miejscowej
ludności, prócz tego, że mogła teraz domagać się realizacji przepisów praw ­
nych 37.
35 [Rada Opiekuńcza Kresowa], „Słowo”,' 19 II 1926; Dwie organizacje, „Czas”, 24,
25 II 1926. W 1925 r. W. Studnicki zorganizował spotkanie Witosa z E. Sapiehą i innymi
ziemianami kresowymi celem omówienia sprawy kolonizacji ziem wschodnich.
Autor nie podaje stanowiska ziemian, lecz Witos podkreślał znaczenie kolonizacji dla
polskiego stanu posiadania. W. Studnicki, Ludzie, idee, czyny, Warszawa b.d.,
s. 149.
36 K-, Kolonizacja kresów wschodnich, „Dziennik Poznański”, 8 IV 1924.
37 Nieszczery był przy tym Grabski, jak d przy umowie z Żydami: „liczył też, że