Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

239
Uchwała ta nie przeszła na Radzie Naczelnej bez oporów. Podobno do
ostatniej chwili oponował przeciwko niej StrońskL Byli jej przeciw ni rów ­
nież W. Paweł i A. Stadnicki, przedstaw iciele dawnego SZ, które przecież
już wcześniej opowiadało się za m onarchią69. Jakie były argum enty zwolenników
i przeciw ników wprow adzenia m onarchii do program u SChN,
bezpośrednio nie wiemy. Możemy jednak odpowiedzieć na to pytanie, śledząc
dzieje ruchu m onarchicznego w Polsce i rolę, jaką w nim odgrywali
działacze związani z SChN.
Fala nastrojów rew olucyjnych i dem okratycznych towarzysząca organizacji
niepodległego państw a polskiego nie sprzyjała propagow aniu idei
m onarchii w Polsce, choć głosy za nią, początkowo nieśm iałe i pojedyncze,
z czasem coraz głośniejsze, notujem y przez cały czas. Prawdopodobnie jako
pierwszy zwolennik m onarchii odezwał się Jan Zamorski, w ybitny działacz
ZLN. W dłuższym artykule dowodził on, że lud jest w swej większości
m onarchistyczny i podobnie jak inteligencja „tęskni” do zew nętrznej form
y m onarchii. Głos ten przeszedł bez echa, podobnie jak później głosy
innych m onarchistów. O potrzebie wprow adzenia m onarchii w Polsce jako
czynnika m ającego ułatw ić scalenie i wychow anie narodu i umożliwić
ekspansję na zew nątrz pisał „M iesięcznik Akadem icki”, pismo Organizacji
Młodzieży Narodowo-Zachowawczej. Propagowali tę ideę Tadeusz Ciświcki
i S. Mackiewicz. Ten ostatni rozpoczął akcję za w prowadzeniem m onarchii
już w 1920 r. Zalety władzy królewskiej nad inną tłum aczył odseparowaniem
jej od wpływów partii oraz ciągłością 60. Tak wyidealizowanej władzy
m onarszej pozostawał M ackiewicz w iem y przez wiele lat.
Kilka lat później Mackiewicz napisał, że „w Polsce nie m am y praw ie
wcale danych realnych, które by mogły być dźwignią ruchu m onarchistycznego”.
Miał na myśli brak dynastii, o której restytucję można by w alczyć
61. Sam w cytow anym artykule z 1920 r. w ystępow ał jako zwolennik
dynastii obcej, niepolskiej. Rzeczywiście do końca m onarchiści nie w ysunęli
wspólnego kandydata na tron Polski.
Jeszcze w sierpniu 1922 r. „Rzeczpospolita” mogła napisać z uzasadnieniem,
że „w Polsce nie masz ani jednego stronnictw a czy grupy, które by
na sztandarach swych wypisały w yraźnie hasła m onarchistyczne”. M ijała
się natom iast z praw dą w następnym tw ierdzeniu, że „dotąd nie znalazła
59 Żółtowska, Dziennik, 5 III 1926. Mackiewicz twierdził, że SChN tak późno
podjęło hasło monarchizmu z winy członków dawnego NChSL. C-at, Deklaracja
Chrześc.-Narodowych, „Słowo”, 3 III 1926.
M J. Zamorski, Rzeczpospolita czy monarchia, „Liberum veto”, 8 XI 1919;
O. S., O polskiej idei monarchistycznej, „Miesięcznik Akademicki”, IV—V 1920; Z. D o-
biecki, Republika czy monarchia, tamże; T. Ciświcki, Nasi monarchiści, „Głos
Lubelski”, 2 X 1921, przedrukowała go „Gazeta Warszawska” 5 X 1921 ze względu
na akapit, w którym była mowa, że Daszyński i Mcraczewski jeszcze we wrześniu
1918 r. wypowiadali się za Karolem Habsburgiem jako królem Polski. S. Mackiewicz,
Problemat władzy naczelnej, „Polska”, 20, 27 VII 1920.
61 Cat, Ruch monarchiczny w Polsce, „Słowo”, 9 IV 1925.