Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

134
jak ¡pisze W. Meysztowicz — było stw orzenie dziennika, który potrafiłby
się przeciw staw ić wpływom endecji na W ileńszczyźnie 74. D ziennik podpisyw
ał od początku jako redaktor Stanisław Mackiewicz, który stw orzył
z niego pism o o zasięgu znacznie przekraczającym w pływ y konserw atystów
wileńskich. Mackiewicz był autorem artykułów w stępnych i program o­
wych. Często ponosił go tem peram ent pisarski i polityczny, co doprow a­
dzało czasem do spięć z miejscowymi przywódcam i konserw atystów , od
których zależał finansowo.
^
Mackiewicz był jednym z niew ielu publicystów, który w ielokrotnie pow
racał do problem u, czym jest konserw atyzm i polityczny ruch konserw a­
tyw ny. Dla zrozum ienia publicystyki „Słowa” należy w kilku zdaniach
przedstaw ić jego poglądy, tym bardziej że poglądy konserw atystów w ileńskich
docierały do opinii publicznej przede wszystkim za pośrednictw em
„Słowa”. Postulaty konserw atyzm u Mackiewicz form ułow ał następująco:
państwowość i wzm ocnienie w ładzy wykonawczej przez w prowadzenie
m onarchii, im perializm u, zachowawczość społeczna 75. Przeszkodę w realizacji
tych celów widział w endecji. Zarzucał jej prow adzenie polityki ekskluzyw
izm u etnicznego, sianie na kresach nienaw iści narodowej, zrażanie
do polskości mniejszości narodowych, w czym widział zagrożenie interesu
polskiego. Politykę narodowościową narodow ej dem okracji przyrów nyw ał
do m etod i poglądów Bismarcka. Przeciw staw iał polityce endeckiej politykę
im perialistyczną, uważając, że Polska może rozw ijać się tylko w drodze
ekspansji na wschód i dlatego należy zdobyć przychylność ludów zam
ieszkujących te teren y 76.
Konserw atyści wileńscy, podobnie jak w swoim czasie Piłsudski, jedyną
możliwość utrzym ania wpływów na terenach b. W. Ks. Litewskiego
widzieli w stw orzeniu federacji z Polską. Jednakow e poglądy na politykę
wschodnią doprowadziły do współpracy także w innych zagadnieniach.
Żadne inne pismo nie udzielało poparcia Piłsudskiem u w takim stopniu,
jak „Słowo”.
Inicjatyw a stw orzenia na W ileńszczyźnie grupy zbliżonej do SPN została
zrealizowana. N atom iast zawiodła inicjatyw a A leksandra Chomińskiego
i Szymona Meysztowicza. W edług doniesień prasy m ieli oni w kw ietniu
1921 r. zwołać zebranie organizacyjne partii, której program m iał być
zbliżony do program u realistów warszaw skich 77. Nie m a żadnych danych,
że taka organizacja powstała.
Obserw uje się w tym czasie zmierzch Stronnictw a Realnej Pracy Na­
74 Meysztowicz, Poszło z dymem, s. 288.
75 Na prawo, „Słowo”, 14 X 1922.
76 Cat, Na posterunku wileńskim, tamże, 1 VIII 1922; tenże, Wyznanie wiary,
tamże, 19 IV 1923; S. Mackiewicz, Autonomia Litwy, Wilno 1922, s. 13—14;
tenże, Kropki nad i, Warszawa 1927, s. 65.
77 Nowa partia polityczna na Wileńszczyźnie, ,.Kurier Polski”, 19 IV 1922; W Wilnie,
„Dziennik Poznański”, 10 IV 1922. Są to jednobrzmiące notatki.