Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

zyło blok polityczny. „Narodowa dem okracja — pisał — udowadnia raz
jeszcze, że niełatw o jej dorównać, gdy idzie o zaciekłość i o w alkę wszelkimi
środkam i” 50.
Również „Dziennik Poznański” zajął stanowisko podobne do innych
pism konserw atyw nych. Był on naw et do rządu warszawskiego ustosunkow
any m niej krytycznie niż inne pisma. W ynikało to prawdopodobnie z panującego
jeszcze w Wielkopolsce spokoju klasowego i spokojniejszej reakcji
na w ypadki w Królestwie. Po drugie, inny tam .był nieco stosunek do
powstającego państw a. W skazywał, że rozczarow anie i niezadowolenie
z utw orzenia rządu socjalistycznego nie może prowadzić do zbyt dalekiej
opozycji — przeciw nicy tego rządu nie pow inni zapominać, że jest on jednocześnie
atakow any przez SDKFiL i PPS-lew icę i czyni wszystko, by
zapobiec rew olucji w k r a ju S1.
O ile konserw atyści widzieli w Piłsudskim , a częściowo naw et w rządzie
Moraczewskiego, zaporę przeciwko rewolucji, o tyle ludzie związani z narodową
dem okracją nie ustaw ali w wysiłkach obalenia rządu, naw et siłą.
Na przełom ie listopada i grudnia nie doszły do skutku dw a planow ane zam
achy stanu. Zakończyły się one dem onstracją 1 grudnia 1918 r. oraz w y­
słaniem delegacji do Piłsudskiego, dom agającej się ustąpienia rządu Moraczewskiego.
N astroje zamachowe istniały jednak nadal. O przygotowan
iu zam achu w iedziała znaczna liczba osób. Paderew ski i S. Grabski, poinform
ow ani zawczasu, w yjechali do K rakow a 52. Na czele zamachowców
stanęli M arian Jąnuszajtis, Tadeusz Dymowski, Eustachy Sapieha i Jerzy
Zdziechowski. Próbę podjęto w nocy z 4 na 5 stycznia 1919 r. Zamach nie
powiódł się i Piłsudski bez trudu zlikwidował go, nie pociągając organizatorów
do odpowiedzialności. W ładze rozwiązały jedynie Straż Narodową —
bojówkę, która brała bezpośredni udział w zamachu.
Prasa narodowodem okratyczna nie potępiła zamachu, chociaż się go
w yparła. Prasa konserw atyw na sam zamach próbow ała zlekceważyć jako
niedojrzały. Podobnie jak prasa endecka żądała ustąpienia M oraczewskiego.
Poinform ow ana o rozm owach Piłsudskiego z Paderew skim , sugerow ała
Piłsudskiem u zm ianę gabinetu na gabinet Paderewskiego. Zwracała również
uwagę na negatyw ne skutki, jakie zamach mógł spowodować, gdyby
nie został szybko zlikwidowany, obawiając się nie bez podstaw w ystąpienia
55
50 Bilans noworoczny, „Dziennik Powszechny”, 1 I 1919; Oby nie za późno!, tamże,
19 XJI 1918; Atak na szefa sztabu, tamże, 19 XII 1918.
51 Odezwa nowego rządu polskiego, „Dziennik Poznański”, 23 XI 1918; Zabór nasz
a socjalizm polski, tamże, 29 XI 1918.
52 B. Chrzanowski, Wspomnienia, BN III 6480, masz., t. I—II, k. 300—302.
W. Jabłonowskiego poinformował o tym E. Sapieha, K. M. Morawskiego Z. Chłapowski.
W. Jabłonowski, Z biegiem lat, BOss., 12858, rkp, z. 5, k. 430; K. M. M o-
rawski, Pamiętnik, BN, akc. 8629, masz., t. I, s. 109; T. Dymowski, Moich lat
dziesięć w Polsce odrodzonej. Wspomnienia, Warszawa 1928, s. 47; S. Grabski, Relacja,
CA PZPR, t. os. 7887.