Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Przed w yboram i narodow a dem okracja rozw inęła szeroką kam panię za
inkorporacją W ileńszczyzny. Tymczasem zwolennicy autonom ii przystąpili
do wyborów rozproszeni, nie m ając między sobą żadnej więzi organizacyjnej.
Było ich niewielu. W ywodzili się przew ażnie lub byli związani z ziem
iaństw em m ińskim i kowieńskim . Szlachta w ileńska wypow iadała się za
inkorporacją.
W wyborach, które m iały m iejsce 8 stycznia 1922 r., endecja zdobyła
najwięcej, bo 43 m andaty, Rady Ludowe 34, stronnictw a stojące na stanow
isku autonom ii i lewicowe łącznie 32 m andaty 26. W yniki te odzwierciedlały
układ sił wśród Polaków, ponieważ ludność niepolska w ybory zbojkotowała.
Większość ludności polskiej była za inkorporacją. N aw et rodzina
A. Meysztowicza, którem u przed w yboram i Żeligowski przekazał w ładzę
jako prezydentow i rządu tymczasowego, głosowała za bezw arunkow ą ink
o rp o racją27. 20 lutego 1920 r. sejm w ileński powziął 96 głosami, przy
6 w strzym ujących się, uchw ałę wcielającą W ilno i ziem ię w ileńską do
Polski. Uchwała głosiła „pełne i wyłączne praw o zwierzchności państw o­
wej nad Ziem ią W ileńską Rzeczypospolitej” 28.
Sejm w ileński w ysłał 20-osobową delegację do W arszawy dla podpisania
ostatecznej umowy. 3 m arca m iało nastąpić podpisanie wspólnego
oświadczenia rządu i delegacji wileńskiej, lecz połowa delegacji odmówiła
podpisu, ponieważ p k t 3 A k tu złączenia brzm iał: „Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej ustali statu t Ziemi W ileńskiej” 29. Odmowa podpisów nastąpiła
pod naciskiem posłów sejm owych związanych z ZLN, którzy w punkcietym
widzieli furtkę dla autonom ii Ziemi W ileńskiej. Rząd natom iast chciał
zachować pozory dw ustronnej umowy. Kiedy na konwencie seniorów
większość sejm u opowiedziała się po stronie ZLN, Ponikowski podał się
do dym isji i nastąpił kryzys, o którym wyżej była mowa. Dopiero pod
naciskiem posłów angielskiego, włoskiego i francuskiego konw ent wycofał
się ze swego stanow iska i zwrócił się do Naczelnika Państw a o nieprzyjm
owanie dym isji Ponikowskiego. Stroński nie bez racji oburzał się, że sejm
ulega zew nętrznym naciskom 30. Tylko że sytuacja, w jakiej znalazł się
sejm, spowodowana została zacietrzew ieniem jego własnego obozu. Próba
w ykorzystania spraw y wileńskiej do obalenia rządu Ponikowskiego niewiele
dała endecji, a wyszła jedynie na szkodę sejm owi i państw u.
Drugim problem em , przed którym stanął rząd Ponikowskiego, była stabilizacja
w aluty i osiągnięcie równowagi budżetow ej. Wobec korzyści, jakie
osiągał z inflacji przem ysł, przez dłuższy czas nie dążono do jej pow
strzym ania 31. Traciło na tym państw o udzielając kredytów, by otrzym ać
121
26 W i s n e r, op. eit., s. 156.
27 S. Z a b i e 11 o, Pamiętnik, zbiory pryw. masz., cz. II, s. 285.
28 Tekst uchwały [w:] Wasilewski, op. cit., s. 231—233.
29 A kt złączenia, [w:] K. Kuma niecki, Odbudowa państwowości polskiej.
Najważniejsze dokumenty, Warszawa 1924, s. 600.
30 S. S t r o ń s k i, 246 i 3, „Rzeczpospolita”, 8 III 1922.
31 Z. Landa u, J. Tomaszewski, Gospodarka Polski międzywojennej, t. I,