Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

'zesem Leonarda Tallen-W ilczewskiego, zwolenników w spółpracy z endecją.
SPR pozostała nadal w MKP, utrzym ując jednak ścisłe kontakty
z reg e n tam i64. Podobnie postąpił Związek Niezawisłości Gospodarczej.
N atom iast bez zastrzeżeń poparło Radę R egencyjną utworzone 29 m aja
1917 r. Centrum Narodowe, do którego weszło kilka grup akty wisty cznych,
m. in. Stronnictw o Narodowe. Działacze tego ostatniego przejęli kierow nictwo
organizacji. Na czele znaleźli się Adam Ronikier, W ojciech Rostworowski
i Maciej Radziwiłł. Byli oni często w ysyłani przez Radę Regencyjną
w różnych m isjach i w ykorzystyw ani do pertraktacji, przede wszystkim
z przedstaw icielam i Niemiec, w oparciu o które zam ierzali realizować swój
p ro g ram 6S. Jak większość bloków tw orzonych doraźnie podczas wojny,
C entrum było nieliczne i nie posiadało większych wpływów.
Rok 1918 charakteryzow ał się w zrostem napięć społecznych. Obok
strajków i dem onstracji głodowych pojaw iły się hasła rew indykacji społecznych.
R aporty sytuacyjne MSW notowały w ypadki podpaleń zabudow
ań dworskich na wsi, rozprzestrzenianie się haseł rew olucji społecznej.
Zaczęto pisać o w pływ ach bolszew izm u66.
W raz ze wzrostem napięć społecznych przybierała, na sile skłonność klas
posiadających do szukania oparcia we władzach okupacyjnych. O zmianie
stanow iska i zamęcie świadczyły kroki podejm owane przez partie i organizacje
reprezentujące interesy klas posiadających. Korespondent krakow ­
skiego „K uriera Codziennego”, który nie ukryw ał przed czytelnikam i źródeł
zmian, inform ow ał w m arcu 1918 r.: „Zwraca tu [w Królestwie] powszechną
uwagę dziw ne i nieoczekiwane zjaw isko gwałtownego garnięcia
się dotychczasowych, z pod różnych znaków pasyw istów do rządu, do państwowej
siły polskiej i do idei natychm iastow ego tw orzenia silnej arm ii” 67.
Dla części ziem iaństw a, które pod w pływ em rew olucji uznało za konieczne
szybką budowę aparatu władzy, ewolucja endecji była zbyt powolna.
9 stycznia 1918 r. m iał miejsce w W arszawie zjazd ziemian. Znaleźli
się na nim, obok przedstaw cieli różnych odłam ów konserw atystów , również
ziem ianie do tego czasu związani z endecją. Na zjeździe znaczną rolę odgryw
ali W ojciech Rostworowski i Ja n Stecki, który w grudniu 1917 r.
33
64 Uchwałę tę zatwierdził zjazd SPR na początku listopada 1917, „Czas”, 5 XI 1917.
Zarząd SPR odpowiadając na list J. Ostrowskiego o wystąpieniu ze stronnictwa wyrażał
przekonanie, że dawne więzy nie będą zerwane. A. Ładoś, Rozwój stosunków
w kraju, AAN, KNP 39/1/306, k. 25, rkp; Kozłowski, op. cit., s. 197—198.
es program w: A. Ronikier, W świetle prawdy. Kartki z przeżyć lat ostatnich,
Warsżawa 1919, s. 25.
66 Komunikat informacyjny 13 III 1918 CAW, 160. 1. 89.; MSW, Raport sytuacyjny
30 IV 1918, CAW, 160, 88; jw„ 24 V 1918, KUL, Papiery J. Steckiego, t. 557, k. 151;
Agitacja bolszewicka w Królestwie, „Czas”, 21 VIII 1918.
67 Bolszewickie hasła w Królestwie, „Kurier Codzienny”, III 1918, AAN, 38/1/98.
Potwierdzenie tego znajdujemy u J. Mycielskiego notującego głosy z Królestwa, że
„armia jest potrzebna dla ochrony przed ruchem rewolucyjnym, który grozi zalewem
naszemu społeczeństwu”, Dzienniki, 19 IV 1917 .
3 — Działalność polityczna...