Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Zakończenie
Ziem iaństwo każdego zaboru weszło w okres niepodległości z odm iennym
zasobem doświadczeń historycznych i politycznych. Dotyczy to nie
tylko zaborów jako pew nych całości, ale też ich poszczególnych dzielnic.
1. Ziem iaństwo Królestwa było gospodarczo bardzo zróżnicowane. Nim
zdołało zorganizować się, przeżyło rew olucję 1905 r. W rew olucji tej podstaw
ow ą siłą kontrrew olucyjną w ew nątrz społeczeństwa polskiego okazała
się narodow a dem okracja i tym tłum aczy się jej przew ażający w pływ na
ziemiaństwo. Samodzielną politykę próbow ała prowadzić część obszam i-
ctw a w sojuszu z częścią inteligencji, ale partia, którą utw orzyli — Stronnictwo
Polityki Realnej — nie zdobyła szerszych wpływów i mogła podejmować
próby samodzielnego działania jedynie w w arunkach stw orzonych
przez system carski.
%
2. Ziemiaństwo kresów wschodnich najbardziej odczuło skutki pow stania
styczniowego. Stąd obawy przed wszelkim radykalizm em , naw et w postaci
nacjonalistycznej. Drugim powodem było przebyw anie w otoczeniu
chłopstw a obcego etnicznie i częściowo religijnie. Niski poziom kultury
i zastój gospodarczy przyczyniał się do zachow ania stosunków półfeudalnych.
Stąd zaskoczeniem dla ziem iaństw a była reakcja chłopów w latach
1917— 1920. Stanowiąc dom inującą ekonomicznie, społecznie i politycznie
część społeczeństwa polskiego, nie w ytw orzyli ziem ianie przed rew olucją
szerzej zorganizowanego ruchu politycznego.
3. Galicja była jedynym zaborem, w którym ziem ianie polscy uczestniczyli
w spraw ow aniu władzy, stanow iąc podporę tronu. Układ sił politycznych
i społecznych w cesarstw ie w ykształcił typ polityka elastycznego,
skłonnego do kom prom isów czy układów. Również jedynie w Galicji ziem
ianie mieli do czynienia z samodzielnym ruchem chłopskim, a socjaldem
okracja była legalną partią polityczną. W odm iennej sytuacji w porównaniu
z Galicją Zachodnią znalazło się ziem iaństwo Galicji W schodniej.
Antagonizm narodowościowy z chłopstwem ukraińskim zwiększał wśród
tego ziem iaństw a obawy przed zmianami. Zachodniogalicyjscy stańczycy
dążąc do przeprow adzenia reform , zanim one zostaną wym uszone przez
masy, w ytw orzyli w łasną partię w postaci Stronnictw a Praw icy Narodowej
i weszli w porozum ienie ze stronnictw em ludowym. W schodniogali-