Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

110
taktycznych nie przyłączy się na razie do SPK 10°. Nie ma jednak pewności,
czy m owa jest o tej samej inicjatyw ie.
Pierw sza publiczna w zm ianka o m ającej powstać organizacji pojaw iła
się w „Gazecie Pow szechnej” pod koniec listopada 1920 r. P rzy okazji om a­
w iania zjazdu PSL „Piast” w Poznaniu gazeta zamieściła zdanie zapowiadające
utw orzenie nowej partii: „Jak się dowiadujem y, w krótce w ystąpią
nasi rolnicy z program em politycznym i z projektepi organizacji i akcji
politycznej przygotowującej się na szeroką skalę” ’101. N atom iast z listu rozesłanego
do ziem ian wynika, że partia, która przybrała nazwę Chrześcijańsko-Narodowego
Stronnictw a Rolniczego, założona została w początkach
października. Dziwnem było, że o pow staniu stronnictw a informowano
w poufnym liście. Do wiadomości publicznej fakt ten przedostał się jedynie
dzięki tem u, że list opublikow ał wielkopolski organ PSL „Piast”. W y­
nika z tego, że przygotow ania wówczas nie zostały jeszcze zakończone,
a opublikow anie listu przyspieszyło akcję.
Jako założycieli list w ym ieniał na pierw szych m iejscach T. Szułdrzyńskiego,
Leona Żółtowskiego i Mieczysława Chłapowskiego. Na dalszych
m iejscach wśród założycieli figurow ało kilku inteligentów i ziem ian, a kończyły
listę założycieli nazw iska chłopów. Również Radę Główną tworzyli
trzej pierw si oraz pięciu chłopów. Stronnictw o zam ierzało organizować
rolników wielkopolskich, pom orskich ew entualnie śląsk ich 102. Siedzibą
władz nowego stronnictw a został w edług statu tu Poznań. Organizacyjnie
stronnictw o w pierw szym roku rozwijało się opornie. Sukcesy przyszły dopiero
później.
Program SChNSR niie różnił się od innych podobnych enuncjacji, z jednym
w yjątkiem . Stronnictw o propagowało wspólność interesów wielkich
i m niejszych posiadaczy wiejskich. W propagandzie na plan pierwszy w y­
suwało interesy gospodarcze całego rolnictw a, w którym rzeczywiście niektóre
postulaty były zbieżne. Szczególnie odnosiło się to do Wielkopolski,
gdzie większe gospodarstwa chłopskie rów nież były nastaw ione na produkcję
rynkow ą. Poza tym takich gospodarstw w stosunku do innych obszarów
Polski było tam stosunkowo dużo. u trata ry n k u niemieckiego odbiła
się ujem nie n a całym rolnictw ie wielkopolskim. Silnie odczuwało ono
brak naWozów, m aszyn itp. oraz pójście w górę ich cen. Rolnictwo ponosiło
straty z powodu polityki cen, reglam entacji handlu, spadku produkcji przem
ysłu rolnego, niestabilności w aluty itp. O rganizatorzy stronnictw a w y­
korzystali rów nież istniejące w W ielkopolsce tradycje współpracy dworu
ze wsią. Zgodnie z tym i założeniami ziem iaństwo, kierując organizacją,
często wysuwało chłopów do władz organizacji czy na posłów. W Wielkopolsce
rozpoczął się eksperym ent, o którym m arzyli również konserw atyści
100 A. B e ł c i k o w s k a, Stronnictwa i związki polityczne w Polsce, Warszawa
1925, s. 10; Protokół posiedzenia Wydziału (SPK) 2 IX 1919, ADzT 663.
101 Organizacja włościan w Wielkopolsce, „Gazeta Powszechna’, 26 IX 1920.
102 Program Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego, b.m. i r., brosz-