Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

161
Przedstaw iciele różnych środowisk konserw atyw nych zdawali sobie
spraw ę z warunków, na jakich ten sojusz może dojść do skutku, że ceną,
jaką m usi zapłacić prawica, będzie zgoda na realizację reform y rolnej. Dlatego
„Dziennik Poznański” od początku rokow ań ostrzegał przed pójściem
na ustępstw a wobec W itosa „kosztem własnego program u” 4.
W yrazem zarysowującego się porozum ienia były w ybory m arszałków
Izb. ChZJN głosował w sejm ie za kandydaturą M acieja Rataja, natom iast
piastowcy umożliwili w ybór w senacie W ojciecha Trąmpczyńskiego. Jednakże
postępujące zbliżenie i zarysow ujący się alians między tym i klubami
zostały zerw ane w zw iązku z w yboram i prezydenta.
W sam ym „obozie narodow ym ” nie było zgody zarówno co do taktyki,
jaką należy zastosować w parlam encie, jak i co do kandydatury prezydenta.
Znaczna część posłów i senatorów z klubu ChN nie m iała zaufania do
Witosa, uważając, że zwodzi on tylko rozmówców, „aby tym łatw iej w y­
prowadzić nas w pole”. Dlatego ich zdaniem należało ustalić i podać do
Wiadomości publicznej program ChZJN i czekać na kontrpropozycje strony
przeciw nej 5. W ten sposób zm niejszyłoby się pole m anew ru w przyszłych
rokowaniach. Jako swego kandydata na prezydenta w ysuw ali Ignacego
Paderewskiego. ZLN nastaw iał się już od w rześnia na kandydaturę
M aurycego Zamoyskiego, wielce zasłużonego dla: „obozu narodowego” .
K andydatura o tyle trudna do przyjęcia dla PSL „Piast”, że był on największym
właścicielem ziem skim w Polsce. Sam W itos gotów był zgodzić
się na Zamoyskiego, ale m usiał liczyć się z nastrojam i w klubie, które były
tej kandydaturze zdecydowanie przeciw ne 6. Kiedy „Piast” nie zgodził się
Ha Zamoyskiego, ZLN proponował kolejno: W. Trąmpczyńskiego, S. Głąoińskiego,
I. Paderewskiego, J. Hallera, prof. K. M orawskiego 7. Ostatecz-
4 Odpowiedzialność, „Dziennik Poznański”, 19 XI 1922. „Wszystko w przyszłym
sejmie zależeć będzie od witosowców. Już rok temu na śniadaniu u nas Korfanty
mówił Leonowi [Żółtowskiemu — S. K.], że bez witosowców nie widzi możności rządzenia
krajem. N. demokracja, a szczególnie Grabski, bezgranicznie żądny władzy,
Sotów jest względem nich pójść na wszelkie ustępstwa, szczególnie kosztem naszej
skóry, to jest na podstawie reformy rolnej”. J. Żółtowska, Dziennik, 11 XI 1922,
^N, akc. 9346 rkp.; „W razie dojścia do skutku sojuszu ChJN z Piastami należy się
sPodziewać walki na śmierć i życie z mniejszościami narodowymi w sejmie, odwtró-
Cenie polityki polskiej od spraw wschodu, spotęgowanie antyniemieckiego kursu
^ prowincjach zachodnich. Jest to właściwy program demokracji narodowej, za
Przyjęcie którego dem. nar. będą musieli zapłacić reformą agrarną, czyli destrukcją
Naszego warsztatu rolniczego”. Cat, Wincenty Witos w Krakowie, „Słowo”, 17 XI
1922.
5 List T. Cieńskiego do żony Marii z 30 XI 1922, zbiory pryw. S. Cieńskiego; List
Cieńskiego do I. Paderewskiego z 3 VII 1923, AAN, 100/11, mkf 28119. O stosunku
Polityków Klubu ChN świadczą słowa Adama i Leona Żółtowskich, którzy zgodnie
Sierdzili, że „witosowcy to łajdaki, oszuści, ludzie bez wyższych celów, dbający
)6dynie o wioskowo - karczemne interesy”. Żółtowska, Dziennik, 11 XI 1922.
6 W. Witos, Moje wspomnienia, t. III, Paryż 1964, s. 30.
7 A. Wierzbicki, Wspomnienia i dokumenty, IH PAN masz., t. II, s. 404—405.
— Działalność polityczna..