Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Piłsudski powołał rząd Daszyńskiego. K iedy m u Lubom irski czynił zarzuty
z powodu niedotrzym ania słowa, m iał m u powiedziać, że „byłem to
w inien moim przyjaciołom ”. Krok ten oceniać należy nie w kategoriach
m oralnych, lecz politycznych. K akow ski mówił o Piłsudskim jako o „człow
ieku opatrznościowym ”. Jeszcze dobitniej określił posunięcie Rady Regencyjnej
M. Bobrzyński, pisząc w Dziejach Polski, że: „Poddając się Piłsudskiem
u, rabowali się przed bolszewizmem” 45. Z tego też punktu widzenia
oceniali go bardziej świadomi sytuacji konserw atyści. S. W ielowieyski
pisał: „Piłsudski m a tę główną zasługę, że dotąd do rew olucji bolszewickiej
u nas nie dopuścił”. Jednocześnie sam Piłsudski niejednokrotnie wypow iadał
się jednoznacznie o rządach przez siebie powołanych. W ielowieyski na
tej samej stronie notuje, że n a zarzuty p. Żukowskiej pod adresem rządu
M oraczewskiego Piłsudski m iał powiedzieć: „wściekliznę leczy się wścieklizną”.
To samo w nieco innych słowach powiedział do M. Dębskiego.
Znacznie ostrzejszą receptę Piłsudskiego na sposób zaprow adzenia spokoju
w k raju zanotow ała po wizycie u niego Janina Żółtowska: „W ieś uspokoi
konstytuanta, a na zamieszki m iejskie znajdą się kule” 46. Nic dziwnego, że
podobnym i wypowiedziam i, a ponadto urokiem osobistym zdobywał coraz
większe w pływ y w środow isku ziem iańskim , szczególnie kresow ym .
Rząd Daszyńskiego stał się z m iejsca celem ostrych ataków praw icy.
Próba zm niejszenia nacisku praw icy na rząd — poprzez m ianow anie prem
ierem Jędrzeja M oraczewskiego — nie powiodła się. Pierw szy raz o swoim
stosunku do rządu Daszyńskiego delegaci SBZP m ieli możność poinformować
Piłsudskiego w dniu jego powołania. Przybyli oni do W arszawy wspólnie
z przedstaw icielam i innych partii galicyjskich, wezwani przez Lubom
irskiego. A lfred Halban i A. Skrzyński oświadczyli, że stronnictw o poprze
każdy rząd działający legalnym i i konstytucyjnym i środkam i i że SBZP
nie uzależnia stosunku do rządu od swojego udziału w nim . Piłsudskiem u
zależało wówczas na rozbiciu praw icy i zdobyciu przychylności przynajm
niej jej części. O wadze przyw iązyw anej przez Piłsudskiego do tego spotkania
świadczy czas poświęcony przedstaw icielom konserw atystów krakowskich.
Dla uspokojenia ich Piłsudski pow tórzył delegatom, że wszelkie
dalej idące reform y są zastrzeżone dla sejm u. Przedstaw ił im także po­
53
Óego zdaniem, powołane do wzięcia po niej dziedzictwa i przez to stała się krzywda
Polsce. List do Z. Lubomirskiego z 2 XII 1920, AGAD, Arch. Lubomirskich z Małej
Wsi.
45 M. Bobrzyński, Dzieje Polski w zarysie, t. III, Warszawa 1931, s. 385. Podobnie
formułuje to historyk endecki: „Trzeba go było wysunąć na czoło dla mas, aby
Pożar rewolucji bolszewickiej od wschodu i pożar rewolucji niemieckiej od zachodu
We wywrócił Polski”. W. Sobieski, Dzieje Polski, Warszawa 1925, s. 245.
46 S. Wielowieyski, Pamiętnik, cz. I, z. 1, zbiory pryw.; M. Dębski, Pamiętnik
dotyczący udziału w życiu publicznym w latach 1919—1939, APAN, 22, masz.,
s- 17—18; Żółtowska, Dziennik, 20 I 1919.