Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

j
144
t
kało z coraz większego zaangażowania w tw orzenie NChSR i w akcji w y­
borczej „obozu narodowego” . Było to rezultatem znacznie bardziej reakcyjnego
m odelu konserw atyzm u niż model „Czasu”.
Również „Czas” zainteresow ał się wówczas zagadnieniem faszyzmu.
Podobnie jak reszta prasy prawicowej uznał faszyzm za naturalny odruch
samoobrończy narodu wobec „radykalnokom unistycznej anarchii”. Ale
dalsze rozum owanie poszło w zupełnie innym kierunku, bo akcentowało
fakt, że socjaliści w Polsce podjęli walkę o praw orządność aż do gotowości
wejścia do rządu. „Bezsprzecznie udział socjalistów w rządzie byłby pożądany
— pisał „Czas” — we w szystkich praw ie państw ach socjaliści są
w rządzie i nic strasznego i złego tym państw om z powodu tego się nie
dzieje, przeciwnie, nastąpiłoby pew ne uspokojenie socjalne, a dzięki zetknięciu
się z rzeczywistościam i realnym i socjaliści pozbyliby się wielu
m rzonek doktrynalnych i przekonaliby się o utopijności w ielu innych postulatów
” 23. W nioski „Czasu” były tylko pozornie zaskakujące. W okresie
' przesilenia dążył K PK do uzyskania poparcia dla rządu ze strony socjalistów.
Po drugie, działacze SPN wiedzieli, że ha propagandzie faszystow ­
skiej może zyskać jedynie narodow a dem okracja, której politykę uważali
za zgubną dla Polski. N atom iast mieli przykłady „państwow ego” stanow
iska socjalistów.
Pod w pływ em przesilenia „K urier Polski” zaczął akcentować potrzebę
partii konserw atyw nej w Polsce. Nie inspirował się przy tym przykładam i
włoskimi, lecz wrócił do myśli, którą głosił już przed dwoma laty, tzw.
wyższości ustroju m onarchicznego. Jego zdaniem, sposób wywołania
i przebieg przesilenia „jest jakby głęboko przem yślaną propagandą idei
m onarchistycznej w Polsce”. Rosner w yznaw ał ideę m onarchistyczną, ale
nie żądał wprow adzenia jej w życie. Inaczej było z Mackiewiczem. Od
pierw szych num erów „Słowa” rozpoczął on w alkę o w prow adzenie monarchii.
Po przesileniu rządow ym zaproponow ał likw idację urzędu Naczelnika
Państw a i wprow adzenie m onarchii. Była w tym pew na niekonsekwencja,
biorąc pod uwagę jego stosunek do Piłsudskiego, ponieważ
twiedził, że m onarcha nie rządzi w państw ie parlam entarnym , lecz jest
jedynie symbolem 24.
Rząd nie napotykał większej krytyki ze strony prasy opozycyjnej ani
w sejmie. Opozycja pogodziła się z myślą, że dotrw a on do końca kadencji
sejm u. Miał do przeprow adzenia w ybory i rozw iązanie spraw y Galicji
W schodniej, co było ze sobą ściśle związane. Oba zadania udało ’się pozytyw
nie rozwiązać.
tamże, 27 VIII 1922; Wyjście z chaosu, Poznań 1922, s. 5—6. Walka z lewicą była tym
elementem, który pociągał w iaszyzmie wielu konserwatystów. W. Meysztowicz,
Poszło z dymem, Londyn 1973, s. 280.
23 W. K., Faszyzm, „Czas”, 8 VII 1922.
24 Zm., Na arenę, „Kurier Polski”, 22 VI 1922; tenże, W mroku, tamże, 16 VI
1922; Cat, Naczelnik Rzeczypospolitej, „Słowo” 13 VIII 1922.