Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

156
w em żydowskim. Stanowisko konserw atystów krakow skich „G azeta Pow
szechna” tłum aczyła w pływ am i w śród nich m asonerii, nie om ieszkując
dodać, że ta jest opanow ana przez Żydów. Po „udow odnieniu” w jednym
z artykułów , że socjalizm w ysługuje się żydostwu, „Gwiazda Polski”
zaatakow ała również za pomocą podobnej „argum entacji” W itosae4.
W ykorzystując przyw iązanie ludności do religii, nie szczędząc dem a­
gogii, walczył ChZJN o zdobycie większości w sejmie. Jako cel staw iał sobie
stw orzenie „narodow ej większości, która m iała objąć władzę po rządach
lew icow o-belw ederskich zależnych od obcoplemieńców” 6S. W walce
tej otrzym ał poparcie kleru katolickiego i znacznej części ziem iaństwa.
Księża brali żywy udział w akcji wyborczej na rzecz listy ChZJN — n r 8.
O docenianiu przez ChZJN roli kleru w w yborach świadczy mało znany
fakt. Papież Benedykt XV, widząc szkody, jakie Kościołowi przynosi
czynny udział dostojników Kościoła w walce politycznej, w liście do biskupów
polskich uznał, że „biskupi i duchowieństwo nie pow inni się wikłać
w spraw y polityczne”. Zobowiązał ich jednak do walki z sektam i protestanckim
i i „doktrynam i w yw rotow ym i” 68. Również przeciw ny udziałow
i biskupów w parlam encie był jego następca Pius XI, który w ydał breve
w tej spraw ie. Dobrze znał on stosunki w Polsce z okresu swego pobytu
jako nuncjusz papieski. Jego stosunki osobiste z czołowym przedstaw icielem
kleru w sejm ie abpem Teodorowiczem nie były najlepsze ®7. Nie chcąc
rezygnować z takiego m agnesu, jakim na listach w yborczych były nazw
iska przedstaw icieli episkopatu Teodorowicza i Sapiehy, po naradzie
z nuncjuszem i kardynałem A leksandrem K akow skim udali się do Rzymu
z tajn ą m isją, unikając kontaktu z przedstaw icielem Polski przy W atykanie,
reprezentanci ChZJN W ładysław K ucharski i Kazim ierz M. M orawski.
Dzięki znajomościom dotarli do papieża i przekonali go o konieczności
pozostawienia na listach w yborczych nazw isk tych wysokich dostojników
Kościoła, z zastrzeżeniem papieskim natychm iastow ego potem złożenia
przez nich m andatów senatorskich 68.
W walce wyborczej stosowano w szystkie możliwe m etody. Do swej
dyspozycji ChZJN m iał liczną prasę. W ydawał ogromną ilość odezw, a fi'
szy, broszur. W ykorzystywał rozm aite form y agitacji, poczynając od zjaz-
64 M. Grzegorczyk, Zalew, tamże, 27 X 1922; Pajęcza konspiracja, „Gazeta
Powszechna”, 25 X 1922; Chłop z Borzęcin, Na lewo czy na prawo, „Gwiazda
Polski”, 13 VIII 1922. Oto tekst ulotki przedwyborczej: „Prawicą się żegnasz — Prawicą
pracujesz — Prawicą się bronisz — Prawicę wyciągasz do zgody — Na prawicy
staną zbawieni — Na lewicy potępieni — Lewica to: Żydzi, socjaliści i ludowcy! Nie
idź za lewicą! — głosuj na nr 8”. H. Krasińska, Silva rerum, BN, IV 8319, *•
XVIII, k. 75.
65 Decydujący dzień, „Gazeta Warszawska”, 4 XI 1922.
60 Benedykt XV, List papieski do biskupów polskich, „Rzeczpospolita”, 26 VIII
1922.
67 W. M e y s z t o w i c z, To co trwale, Londyn 1974, s. 86.
65 K. M. Morawski, Pamiętnik, BN, akc. 8629, t. II, s. 198—204.