Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

186
pożyczki zagranicznej, naw et w drodze zastaw u części m ajątku narodowego.
W ystępowali także przeciwko waloryzacji podatków. Zwolennikam i
tej teorii było również w ielu ekonomistów ZLN 3.*
G rabski poszedł inną drogą. W prowadził płacenie podatków według
teoretycznego franka złotego. Zaradził w ten sposób obniżeniu dochodów
skarbowych. Ściągnął podatek m ajątkow y, w prowadził szereg oszczędności
w w ydatkach państw a. Osiągnąwszy równowagę budżetow ą i ustabilizowawszy
m arkę, ogłosił subskrypcję na akcje Banku Polskiego i już w kw ietn
iu w prowadził nowy pieniądz — złoty, rów ny 1 800 000 mp. Od 1 lipca
m arkę wycofano z obiegu. Sukcesy Grabskiego podniosły jego autorytet
w kraju, z czym m usiały liczyć się kluby sejmowe.
Obok w ym ienionych rząd Grabskiego przeprow adził jeszcze jedną reform
ę — waloryzację długów, na podstaw ie rozporządzenia o „przerachow
aniu zobowiązań pryw atnopraw nych” . Rozporządzenie zakładało spłacenie
25% pierw otnej wartości zobowiązań.
Dla ożywienia gospodarki rząd zam ierzał wprowadzić przedłużony
dzień pracy na G órnym Śląsku. Postulaty „Lew iatana” szły jeszcze dalej —
obok przedłużenia dnia pracy skrócenie urlopów do 6 dni płatnych w roku,
zm niejszenie ilości św iąt do 10 dni, ograniczenie ubezpieczeń społecznych
4. Rząd nie poszedł na realizację tych postulatów . Już przedłużenie
dnia pracy doprowadziło do strajków na Śląsku. Odwrotnie, spodziewając
się w zrostu bezrobocia, przeprowadził w sejm ie ustaw ę o ubezpieczeniu od
bezrobocia. Ustawa przew idyw ała płacenie zasiłku bezrobotnym przez 13
tygodni. Okres ten przedłużono następnie do 39 tygodni. Skutkiem tego
uzyskał G rabski poparcie rządu przez PPS.
Klasy posiadające rozum iały konieczność reform y, ale sposób jej przeprow
adzenia nie odpowiadał im. Grabski z kolei uważał, że ciężaru reformy
nie udźwigną klasy pfacujące i „m iał odwagę sięgnąć do kieszeni klas
posiadających” 3. One przede w szystkim m usiały płacić daninę m ajątkow ą
i zostały dotknięte w aloryzacją podatków 6.
Z rzadka tylko pojaw iały się w prasie konserw atyw nej artykuły przychylne
Grabskiem u, jak artykuł w „Czasie” om aw iający pożyczkę włoską.
3 Poglądy i literaturę reprezentującą tę szkołę omawia F. Młynarski, Wspomnienia,
Warszawa 1971, s. 175—177. Krytykę programu Grabskiego patrz: A. Krzyżanowski,
Pauperyzacja Polski współczesnej, Kraków 1926. Tekst pochodzi z VI—
—VII 1925 r.
* Przesilenie gospodarcze w obradach Rady Gospodarczej przy Ministerstwie
Skarbu, „Przegląd Gospodarczy”, 15 VI 1924. Nie były to poglądy odosobnione. „Słowo”
pisało, że uzdrowienie gospodarki' może się odbyć tylko drogą obniżenia „nadmiernych
płac” robotników. M., Złoty zobowiązuje, „Słowo”, 2 VII 1924.
5 A. W a r s k i, Przemówienie podczas debaty sejmowej nad prowizorium budżetowym
w dh. 28 IV 1926 r., [w:] A. Warski, Wybór pism i przemówień, t. II,
Warszawa 1958, s. 309.
6 W całości reformom Grabskiego poświęcona jest książka J. Tomaszewskiego
Stabilizacja waluty w Polsce. 1924—1925, Warszawa 1961.