Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

145
Galicja W schodnia form alnie znajdow ała się tylko w czasowej adm i­
nistracji Polski i chcąc przeprowadzić na tych terenach wybory, rząd
m usiał załatwić z m ocarstw am i koalicji spraw ę zm iany jej statusu. W brytyjskiej
Izbie Gm in w ysunięto żądanie, by w Galicji W schodniej w ybory
odbyły się pod kontrolą m iędzynarodową, od czego rząd Polski się uchylił.
Jednak w tej sytuacji postanow ił przedstaw ić sejm owi projekt autonom ii
wojewódzkiej dla trzech województw południowo-wschodnich. Podstaw ę
stanow ił projekt M. Bobrzyńskiego z 1921 r. O stateczny projekt rządow y
opracowali wspólnie M ichał Bobrzyński, Stanisław Kasznica i H enryk
Loewenherz. Dwaj z nich byli związani z SPN. Kasznica był zwolennikiem
autonom ii dla Galicji W schodniej i w ybitnym działaczem NChSL. Powołanie
jego do kom isji m iało na celu z jednej strony osłonienie przed atakam i
ze strony polskiej prasy nacjonalistycznej Bobrzyńskiego, z drugiej — jak
pisze Kasznica — „pomóc w znalezieniu form uły, która byłaby do przyjęcia
przez przeczulonych patriotów i nacjonalistów ”. Udział w uchw aleniu
tego projektu na forum sejm u m iał abp Teodorowicz przez przekonanie
ZLN i klubów z nim związanych, by głosowały za u sta w ą 25.
Po postaw ieniu przez rząd spraw y Galicji W schodniej został on zaatakowany
przez prasę prow incjonalną, zw iązaną z „obozem narodow ym ”, że
służy ona jedynie za paraw an dla odsunięcia wyborów na dalszy term in.
Innym argum entem było, że postaw ienie na porządku dziennym tej sprawy
um ożliw ia interw encję w w ew nętrzne spraw y Polski m ocarstw om
obcym. Prasa ta w ystępow ała przeciwko idei autonom ii tych województw.
„W adą” projektu było rów nież to, że za jego autora uznany został Bobrzyński
26. Jednak prasa centralna była bardziej powściągliwa i zajęła
wobec problem u Galicji W schodniej stanowisko neutralne.
25 Nowak, Wspomnienia..., s. 47—80; tamże projekt i ustawa z 26 IX 1922;
S. Kasznica, Wspomnienia, zbiory pryw., masz.; „Panu, Czcigodny Panie Profesorze,
jestem daleko więcej zobowiązany niż innym współpracownikom, bo Pan rbzumną
doradą skierował rzecz na tory, które zapewniły potem powodzenie w sejmie”. List
J. Nowaka, tamże.
26 „Polska musi być państwem niepodległym, a nie wasalem żydowskiej międzynarodówki
masońskiej, narzucającej się nam arogancko na każdym kroku. To powinni
zrozumieć zarówno panowie z »-Czasu«, jak i te czynniki, które są ostoją władztwa
Belwederu. Mrzonki federacyjno-autonomiczne, rozczłonkowywanie państwa na drobne
folwarczki, w porozumieniu z wrogimi nam siłami międzynarodowymi — te rzeczy
muszą ustać”. Nieodpowiednie propozycje „Czasu”, „Gazeta Powszechna”, 19 VIII
1922. I na drugim końcu Polski w miesięczniku Związku Głównego Organizacji Narodowych
Wschodniej Małopolski pisano: „Zawiniła w tym mała grupka konserwatystów,
którzy, wiedząc, że do przyszłego sejmu nie wejdą, próbowali przedłużyć
istnienie obecnego sejmu pod pozorem, że Polska nie może niby przeprowadzić wyborów
we Wschodniej Małopolsce przed uchwaleniem dla tej ziemi samorządu
i Przed przyjęciem go przez mocarstwa sprzymierzone, na co potrzeba czasu. Tym
sposobem konserwatyści poruszyli sprawę spoczywającą i wywołali możliwość obcej
interwencji przeciw nam”. Projekt Bobrzyńskiego, „Przewodnik Organizacji Narodowych”,
IX 1922, nr 12.
10 — Działalność polityczna...