Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

258
redaktor „Dziennika Poznańskiego” A. Brzeg w artykule Obłęd, rokoszu
pisał o „niedojrzałym zam achu kiereńszczyzny na praw orządne podstaw y
państw a”. Prasa w tym w ypadku odzwierciedlała nastroje społeczeństwa.
W ielkopolska szykowała się do walki. Na pomoc rządow i pospieszyły pułki
poznańskie. Mając do w yboru w ojnę domową albo podporządkow anie się
nowem u rządowi, w ybrano trzecią drogę: „papierow e protesty i tym podobne
bezwartościowe dem onstracje” 122. Taką dem onstracją m iała być ;
projektow ana odmowa posłów SChN udziału w w yborach nowego prezydenta.
Na stanowisko działaczy wielkopolskich m usiał wpłynąć niew ątpliw ie
m em oriał pełniącego obowiązki dowódcy Okręgu K orpusu gen. Edm unda
Hausera, który wypowiedział się przeciwko powołaniu rezerw istów i tworzeniu
arm ii ochotniczej do walki z Piłsudskim 12S. Proces reorientacji ziem
iaństw a wielkopolskiego oraz SChN przechodził najboleśniej. Trw ał stosunkowo
długo; jego w ynikiem było rozbicie SChN. Część konserw atystów
połączyła się z innym i grupam i, które poszły na współpracę z Piłsudskim,
część wróciła do „obozu narodowego”, w stępując do Obozu W ielkiej Polski.
Do obozu tego wrócili przede wszystkim działacze dawnego ChNSL,
jak Dubanowicz, Kasznica, Stroński i Żółtowski.
Poparli Piłsudskiego od razu i bez zastrzeżeń ziem ianie W ileńszczyzny
i kresów północno-wschodnich. W organizacji tej akcji prym wiodło „Słowo”
124.Mackiewicz przeprow adził „ankietę o sytuacji politycznej wśród
konserw atystów wileńskich”. W ypowiedzieli się oni przeciwko w ojnie domowej
i za Piłsudskim jako prezydentem lub dyktatorem . Takie samo stanowisko
zajął Zarząd Zw iązku Polaków z Kresów Białoruskich, skupiający
przew ażnie byłych ziem ian 12S. A utorka odezwy w ydanej im ieniem związku
wiele lat później napisała, w spom inając dnie przew rotu: „My exule
z ziem odpadłych od Rzeczypospolitej stanęliśm y solidarnie przy tym człowieku,
który m iał takie same jak m y poczucie wielkości i roli Polski
w sam ym centrum Europy i który nic i niczego dla siebie od tej ojczyzny
122 L. Janta-Połczyński, Pamiętnik, Bibl. Kórnicka, 11027 masz., s. 55.
123 Pismo E. Hausera bez adresata, Papiery S. Dąbrowskiego.
124 „Bo gdyby nie to, że za nowym porządkiem rzeczy opowiedziały się także niektóre
żywioły prawicowe, i ito właśnie skrajnie prawicowe, to zamach stanu z maja
nabrałby w swej konsekwencji cech walki i zwycięstwa klas niższych. Wojnę domową
powstrzymał sam Piłsudski, w głębi mądrości nie ogłaszając się dyktatorem,
legalizując dokonany przewrót, lecz na tym by się nie skończyło. Szalone niebezpieczeństwo
groziło Polsce, gdyby zwycięstwo majowego zamachu miało pozostać zwycięstwem
lewicy nad prawicą. Przez naszą »-zdradę“ obozu prawicowego, przez nasze
zawołanie «-Niech żyje Piłsudski« — gdy ziemianie poznańscy (nawet dzisiejsi zwolennicy
Piłsudskiego) omal że nie siedli na koń — sprawiliśmy to, że dziś nie sposób
jest uważać zamachu majowego za coś w rodzaju zwycięstwa partii proletariackich
nad partiami burżuazyjnymi. Dumni jesteśmy z tej »zdrady«. S. Mackiewicz,
Kropki nad i, Wilno 1927, s. 130— 131.
125 C a t, Od wojny domowej wybaw nas Panie, „Słowo”, 19 V 1926; Do Polaków
zakordonowych, tamże; Wilno przeciw wojnie domowej, tamże, 20 V 1926.