Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Rady Nadzorczej (przedstawiał się następująco: M. Bobrzyński, Z. Tarnow ­
ski, S. Badeni, W. Żeleński, S. Szymborski, A. Goetz, R. Starzewski, W. Ja ­
worski. Większość z tych osób, w tym m ające bezpośredni w pływ na oblicze
pisma, w listopadzie 1918 r. znalazła się poza stronnictw em lub krytycznie
oceniała zachodzące w nim zmiany.
Naczelnymi redaktoram i „Czasu” byli: od 1905 r. do swej tragicznej
śm ierci w 1920 r. R. Starzewski, a po nim A. Beaupré. Stańczycy, dzięki
swoim tradycyjnym wpływom w środow isku profesorów U niw ersytetu Ja ­
giellońskiego, zdołali skupić wokół „Czasu” grono w ybitnych uczonych
polityków. A rtykuły w stępne „Czasu” pisyw ali S. Estreicher, który prowadził
dział polityczny, W. Jaw orski i A. Beaupré. A rtykuły te stanow iły
wykład poglądów redakcji „Czasu” na bieżące problem y polityczne. Nie
wiemy, jaki był nakład pisma, aie nie mógł być w ie lk i21.
W ruchu konserw atyw nym prasa odgryw ała rolę szczególną. Przy braku
ap aratu partyjnego i bardzo luźnym członkostwie była główną drogą dotarcia
do zwolenników i szerszego propagow ania swoich idei. W w ypadku
„Czasu” reprezentow ała też koncepcje bardziej liberalne niż większość
członków stronnictw a, z którym była związana. Możliwe to było (Jzięki
tem u, że prasa na ogół była stosunkowo mało zależna od swoich partii.
Większość pism w ydaw ana była przez spółki w ydaw nicze; form alnie w y­
stępow ały te pism a jako bezpartyjne.
Sytuacja grup konserw atyw nych b. zaboru rosyjskiego była również
niedobra. Przede w szystkim ziem ie togo zaboru były ogarnięte falą rew o­
lucyjną. G rupy aktyw istyczne znalazły się w podobnej sytuacji co stańczycy,
przy znacznie m niejszych w pływ ach politycznych. Dla grup konserw a­
tyw nych utw orzonych w Rosji i na kresach teren działania pod koniec
1918 r. bardzo zwęzlił się w w yniku wzm ocnienia się władzy radzieckiej.
W kraju reprezentow ali te grupy pojedynczy działacze, którzy znaleźli się
w W arszawie. Stąd ich dążenie do utw orzenia szerszego ugrupowania.
Stronnictw o Polityki Realnej nadal pozostawało w MKP. Stosunki jednak
w M KP były coraz bardziej napięte. Jedność utrzym yw ała się dzięki
niepew nej sytuacji politycznej, zbliżającym się w yborom oraz wspólnym
poglądom na politykę zagraniczną. Jednak i te względy nie pow strzym y­
w ały od w zajem nych ataków. Żywioły bardziej dem okratyczne uważały
udział konserw atystów w M KP za obciążenie i utrudnienie działania. Tarcia
te w ytw orzyły atm osferę nieufności i powodowały coraz częstszą absencję
realistów we w spólnych w ystąpieniach.
W tym czasie SPR nie prowadziło działalności w ew nątrzpartyjnej ; przynajm
niej nie udało się odnaleźć żadnych śladów takow ej.' W tej sytuacji
grupa działaczy podjęła inicjatyw ę w ydaw ania własnego pisma. Było to
21 A. Nowaczyński podawał w bardzo złośliwym artykule, że nakład wynosi 950
eg'z. (a.n.) : A co z tym „Czasem”, „Myśl Narodowa”, 2 XII 1922. Według A. Paczkowskiego
nakład wynosił 6—8 tysięcy. A. Paczkowski, Prasa II Rzeczypospolitej,
1918—1939, Warszawa 1972, s. 47.
45