Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

i
32
N atom iast w ystąpiło z niego Stronnictw o Narodowe. Naciskane przez
ziem iaństwo, nie chciało się ono wyrzec udziału w budowie ap aratu w ładzy.
Po w ystąpieniu SN z MKP to ostatnie podjęło z nim walkę, doprowadzając
do elim inacji działaczy SN z wpływow ych stanow isk w Towarzystw
ie K redytow ym Ziemskim, Radzie Głównej Opiekuńczej, C entralnym
Tow arzystw ie Rolniczym. Na ich miejsce powoływano na ogół działaczy
SPR 62.
Również w M KP nie było całkowitej jednomyślności. W Lublinie, który
stał się stolicą okupacji austriackiej, został utw orzony Klub Polski. Miał on
spełniać rolę, jaką w W arszawie spełniało MKP. Prezes K lubu Ja n Stecki
pow itał ak t 5 listopada m ową dziękczynną. Już latem 1916 r. notowano
objaw y pozytywnego nastaw ienia ziem iaństw a lubelskiego do władz
austriackich. Władze te, aby zdobyć przychylność, na stanowisko generałagubernatora
powołały generała arm ii austriackiej Stanisław a Szeptyckiego
oraz pozwoliły przy pomocy K rajow ej Rady Gospodarczej (prezesem jej
był Stecki) kierow ać rozdziałem kontyngentów rolniczych. Stecki też gorąco
nam aw iał M KP do wejścia do Tymczasowej Rady S ta n u 63.
Również w SPR obserwować można w zrastające zróżnicowanie stanowisk
w poglądach na rolę T ym czasow ej Rady Stanu. Proces przechodzenia
na pozycje aktyw istyczne przyśpieszyła znacznie rew olucja w Rosji. Znikł
lęk przed pow rotem władz carskich. Pojaw iła się natom iast obawa przed
przeniesieniem rew olucji do Polski. Było to tym bardziej prawdopodobne,
że sytuacja żyw n ościow a, szczególnie w W arszawie, była bardzo ciężka
i dochodziło do rozruchów głodowych i strajków .
Zwolennicy orientacji prokoalicyjnej nie chcieli zgodzić się na wejśoie
do TRS, zarówno ze względu na jej m ałe znaczenie, jak i ze względów taktycznych.
Pew nym wyjściem z im pasu był projekt powołania Rady Regencyjnej.
Po długich dyskusjach zgodzono się na skład Rady Regencyjnej
w osobach Józefa Ostrowskiego — jednego z twórców SPR i jego honorowego
prezesa, uważanego za w ytraw nego polityka, Zdzisława Lubom irskiego
— który od początku w ojny odgryw ał dużą rolę polityczną jako prezes
CKO i prezydent W arszawy, jak rów nież ze względu na swe arystokratyczne
pochodzenie i kontakty. Był on także członkiem SPR. Trzecim regentem
został najw yższy dostojnik kościelny K rólestw a — abp Aleksander
Kakowski, rów nież związany z SPR.
Mimo to SPR nie zdecydowało się na otw arte poparcie Rady Regencyjnej.
15 w rześnia 1917 r. Rada SPR przyjęła uchwałę, w której uznała za
przedwczesny udział w rządzie, deklarując jednocześnie gotowość wejścia
w skład Rady Stanu. Zalecała swym członkom, którzy weszli do rządu, w y­
stąpienie ze stronnictw a. W m yśl tej uchwały w ystąpili z SPR regenci.
Prezesem stronnictw a w ybrano na zjeździe H enryka Potockiego, a w icepre-
62 Seyda, op. cit., t. I, s. 389; Kozłowski, op. cit., s. 121, 126—127.
63 Seyda, op. cit., s. 265; Kozłowski, op. cit., s. 132—133; J. Hupka, Z czasów
wielkiej wojny, wyd. 2, Lwów 1937, s. 135.