Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

W ielka elastyczność polityczna,
pragm atyzm .
6. Metody
263
Ataki na SPN za kompromisowość.
Uznawanie, że miejsce konserw a­
tystów jest w „obozie narodow
ym ”.
SPN w swoim program ie i praktyce politycznej reprezentow ało sporo
elem entów liberalnych, a przy tym dużą na ogół kulturę ogólną i polityczną.
Natom iast SZ to przede wszystkim nacjonalizm w połączeniu z zachowawczym
program em społecznym. W zorami dla działaczy SZ były faszystow
skie Włochy i Action Française. Nic dziwnego, że wobec takich rozbieżności,
mimo w ielokrotnie podejm owanych prób zjednoczenia, żadna
z nich nie m iała charakteru trwałego.
Przy w ielu rozbieżnościach dla wszystkich partii konserw atyw nych
wspólnym i były :
1. Głoszenie solidaryzm u klasowego i konieczności zaprzestania walki
klas. Jednocześnie stałe żądanie zm iany ustaw odaw stw a społecznego
w kierunku ograniczenia zdobyczy mas pracujących.
2. W alka o niekrępow anie gospodarczej działalności jednostki, przeciwko
w szelkim objaw om efatyzm u. Łączyła się z tym w alka przeciw ­
ko przym usow ej reform ie rolnej. W ystępowanie za parcelacją dobrowolną
lub prowadzoną za pośrednictw em organizacji ziemiańskich.
3. W alka o zm ianę praw a wyborczego poprzez zniesienie zasady powszechności,
o zrów nanie praw sejm u oraz wzrost upraw nień głowy państwa.
4. Podkreślanie „praw naturalnych” w rozwoju społecznym oraz roli
religii.
Partie konserw atyw ne były zbyt nieliczne, by w system ie parlam entarnym
móc odgrywać samodzielną rolę. Słabość, w ynikająca z braku bazy
masowej, prowadziła do przew agi działalności zakulisowej, czego wynikiem
było sprow adzenie działalności niektórych grup konserw atyw nych do roli
ziem iańskich grup nacisku. Jednocześnie, by nie pozostać całkowicie poza
burtą, m usiały partie konserw atyw ne szukać sojuszników, którym z kolei
konserw atyści potrzebni byli ze względu na posiadane przez nich zasoby
finansowe. Taka sytuacja zmuszała konserw atystów do daleko idących
kom prom isów program owych i taktycznych.
Od początku istnienia państw a polskiego dzielił konserw atystów dylem
at: oprzeć się na narodowej dem okracji czy na siłach uosabianych przez
Piłsudskiego. W 1919 r., w obliczu zagrożenia przez rewolucję, wszystkie
grupy konserw atyw ne poparły narodow ą dem okrację. Uczyniło to rów ­
nież SPN, mimo swej niechęci do narodowej demokracji.
Z „obozem narodow ym ” zbliżały wówczas stańczyków problem y społeczne,
ale w spraw ach narodowościowych i polityki zagranicznej więcej
ich łączyło w tym okresie z Piłsudskim. Nie odpowiadały im m etody dzia-