Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

168
społeczeństwa” 28. Nie były to czcze słowa. Działało wówczas kilka organizacji
o tendencjach faszystowskich, pow iązanych z narodow ą demokracją,
jak Polska O rganizacja Faszystowska i Związek Rycerzy Praw a. Wielki
udział w organizacji m anifestacji przeciwko Narutowiczowi m iała najbardziej
znana z nich: Pogotowie Patriotów Polskich. W szeregach ZLN było
w ielu ludzi, którzy chętnie zastosowaliby m etody M ussoliniego na gruncie
polskim.
Idea rządów nacjonalistycznych była bliska „Dziennikowi Poznańskiem
u”. Osiągnięcia faszyzm u w ychw alały także „Czas” i „Słowo”, choć nie
propagow ały bezpośrednio faszyzm u jako rozw iązania dla Polski. W szeregach
praw icy szerzyło się przekonanie o potrzebie polskiego faszyzmu.
Coraz więcej było głosów za w prow adzeniem dyktatury. Obserwowało się
również w zrost nastrojów antyparlam entarnych wśród kół zbliżonych do
Piłsudskiego. Już w 1922 r. „Przegląd W ileński” — pismo dem okratów -
-krajow ców — pisał: „Jeżeli chodzi o analogię, to w Polsce do faszystów
można raczej porównać peowiaków, czyli piłsudczyków, którzy r ó w n ie ż
hołdują skrajnem u nacjonalizmowi, odrzucają pierw iastek klasow y i społeczny
i upraw iają zbliżone m etody działania, gdzie spisek i zamach stanu
zajm ują poczesne m iejsce” 27.
Rząd W itosa spolaryzował opinię społeczną. Przeciw ne m u były w szystkie
m niejszości narodow e — ponad Vs m ieszkańców państw a, którzy poczuli
się obyw atelam i drugiej kategorii. Dla lew icy rząd ten był wyzwaniem
i wypowiedzi tego typu co Kozickiego tylko wzm agały jej obawy.
W opozycji były też „Czas” i „Słowo”. Mackiewicz uważał, że „w niewoli
u »Piasta« »rzekoma praw ica« będzie tylko kom prom itować ideę rządów
praw icow ych”. „Czas” uznał pakt za „świadectwo politycznej niesumienności
i partyjnego zapam iętania, gwałcący w sposób nieznany w dziejach
parlam entaryzm u podstaw y praw orządności i spraw iedliw ości”. Oba
pism a podkreślały, że narodow a dem okracja doprowadziła do niego jedynie
m ając na względzie swoje am bicje objęcia władzy 28.
Dla ziem ian sojusz w ydaw ał się groźny przede w szystkim ze względu
n a problem realizacji reform y rolnej. Dla grup wileńskiej i krakowskiej
SPN również ze względu na obawy przed skutkam i polityki nacjonalistycznej
nowego rządu. Coraz większego znaczenia nabierał także problem poli'
tyki finansowej i napraw a skarbu. Dodatkowym i elem entam i, zw iększają'
cymi niechęć do rządzącej większości, było usunięcie się Piłsudskiego do
Sulejówka, rugi polityczne w urzędach itp.
Zgodnie z przew idyw aniam i opozycji sojusz od początku wykazyW ^
rysy. Pierw sza swe niezadowolenie w yraziła pom orska chadecja już w kon'
26 S. Kozicki, Dzień wielkiej wagi, „Gazeta Warszawska”, 3 VI 1923.
27 Podobieństwa i różnice, „Przegląd Wileński”, 30 IX 1922; L. Hass, Libera'
Iowie, ezoterycy, pilsudczycy, „Dzieje Najnowsze”, 1973, z. 3, s. 68.
28 Cat, W niewoli u Piasta, „Słowo”, 18 V 1923; Tajemnica paktu zdradzon0'
„Czas”, 29 V 1923.