Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Nadal brak archiw aliów do dziejów partii i grup konserw atyw nych. Wyjątek
stanow i archiw um Stronnictw a Praw icy Narodowej, będące częścią
archiw um dzikowskiego Tarnow skich (ADzT). W archiw ach pryw atnych
poszczególnych działaczy rów nież znajduje się niewiele m ateriałów dotyczących
ich działalności politycznej. Tu z kolei w yjątkiem jest zespół A. Dobieckiego.
Większość tzw. archiw ów podworskich znajduje się w stanie
szczątkowym. Do pracy niniejszej w ykorzystano również archiw alia najprzeróżniejszej
prow eniencji — władz państwowych, wojskowych, organizacji
społecznych i gospodarczych. Te ostatnie również znajdują się w stanie
szczątkowym. Dodatkową trudność w korzystaniu z akt organizacji gospodarczych
stanow i fakt, że organizacje te świadomie z reguły zacierały
wszelkie ślady swej działalności politycznej.
W tej sytuacji niezwykle cennym źródłem stają się dzienniki i pam iętniki.
Dla nas szczególnie interesujące są dzienniki J. Zdanowskiego
i E. W oyniłłowicza. Obaj dobrze orientow ali się w nastrojach politycznych
ziem iaństwa, m niej natom iast w działalności partii konserw atyw nych. Zdanowski
był działaczem narodowej demokracji, a Woyniłłowicz osobiście
większej roli politycznej w om aw ianym okresie już nie odgrywał. Wiele
m ateriałów do poznania nastrojów i wypadków rozgryw ających się w Galicji,
szczególnie w latach 1917— 1919, dostarcza dziennik Jana M ycielskiego.
Młody wówczas autor dziennika skrzętnie zapisywał zasłyszane opinie
i własne przem yślenia. Pod względem zaw artych inform acji bardzo interesujące
są dzienniki M. Górskiej i J. z Puttkam erów Żółtowskiej. W czasie
w ojny i po niej pow stała duża ilość pam iętników stanow iących przyczynek
do dziejów sfery ziem iańskiej. Większość z nich idealizuje stosunki
przedw ojenne; część autorów świadomie pom ija swoją działalność polityczną,
jak czyni to K azim ierz Fudakowski.
Cennym uzupełnieniem w spom nień są przekazy ustne przedw ojennych
działaczy oraz ludzi ze środow iska ziemiańskiego. Nie zawsze wnosiły one
nowe wiadomości, ale pozwalały autorow i lepiej zrozum ieć życie i m entalność
tej sfery.
Jednym z podstaw ow ych źródeł, choć mocno zawodnym , jest prasa.
Prasa konserw atyw na nie inform ow ała wcale o działalności partii konserw
atyw nych albo czyniła to w sposób sporadyczny i pobieżny. Nie pisała
również o ugrupow aniach zbliżonych. Była stosunkowo niezależna od partii
politycznych, z którym i była związana. Poza tym nie zawsze odzwierciedlała
rzeczywisty punkt widzenia tych partii. W wielu w ypadkach aktualne
pozostały słowa S. Tarnowskiego z 1876 r., że „pism a u nas w yprzedziły
opinię i zam iast być jej skutkiem i wyrazem, m usiały być jej początkiem,
zawiązkiem i środkiem jej kształcenia” 44. Często trudno powiedzieć, o ile
pismo odzwierciedlało poglądy redakcji, o ile partii, z którą było powiązane,
o ile zawierało artykuły, których druku redakcja z różnych względów
** S. Tarnowski, Obrachunek „Przeglądu Polskiego", „Studia polityczne”, t. I,
Kraków 1896, s. 124.
17
2 — Działalność polityczna...