Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Rzeczywiście w pierwszych latach istnienia państw a nie stać go było
na w yasygnow anie dużych sum n a w ykup ziem i z rąk pryw atnych. Praw ­
dą jest, że wywłaszczeni obszarnicy otrzym yw ali znacznie m niej od rzeczywistej
(wartości ziemi, szczególnie w obliczu inflacji. Obawy przed
spadkiem produkcji rolnej nie potw ierdziły się. Nie m a również dowodów,
że spraw a reform y rolnej zaszkodziła Polsce n a arenie m iędzynarodowej.
Tym bardziej że Polska nie była jedynym krajem zam ierzającym przeprowadzić
reform ę rolną. Podobne uchwały, realizowane znacznie spraw niej
niż w Polsce, podjęło wiele krajów.
Jeżeli omówione powyżej zastrzeżenia nie m iały praktycznego znaczenia,
to odm ienny charakter posiadał zarzut niezgodności reform y rolnej
z konstytucją. Podniosła wobec niej ten zarzut cała prasa konserw atyw na
i Ziemiańska. Pow oływ ała się n a art. 126 konstytucji, uznający wszystkie
przepisy niezgodne z nią za nieważne, i n a art. 99, akcentujący własność
pryw atną jako podstaw ę ustroju społecznego. W prawdzie w art. 99 była
mowa, że państw o może przeprow adzić wyw łaszczenie „ze względów wyższej
użyteczności”, ale za odszkodowaniem. W zw iązku z tym żądano pełnego
odszkodowania za wywłaszczoną ziem ię 58. W szelkie kroki w kierunku
realizacji reform y rolnej w edług przepisów ustaw y z lipca 1920 r. uważano
za naruszenie konstytucji, jak w w ypadku przygotow ań GUZ do w y­
właszczenia niektórych m ajątków w Galicji Z achodniej59. Kiedy kom isje
okręgowe ziem skie w ydały orzeczenie o przym usow ym w ykupie według
Obowiązujących staw ek, sądy decyzje takie, zaskarżone przez właścicieli
m ajątków, anulow ały. Pierw szy taką decyzję w ydał Senat Małopolski Sądu
Najwyższego 8 lipca 1922 r.
Tymczasem, jak wykazały badania, do 31 grudnia 1922 r. w trybie przymusowym
rozparcelowano jedynie 23 m ajątki o pow ierzchni 7148 ha. Przed
1 w ojną św iatow ą dobrowolnie parcelow ano znacznie więcej. Znacznie
Więcej ziemi przeszło w edług tychże danych w drodze parcelacji pryw atnej,
pom im o że ustaw a w zasadzie zabraniała takiego try b u postępowania.
Część chłopów wolała kupić ziem ię od zaraz niż czekać na otrzym anie jej
2 reform y rolnej 60. Mogli sobie n a to pozwolić oczywiście jedynie zamożni
chłopi. Jak przyznaw ał Stecki, od połowy 1922 r. reform a rolna nie pos
n ę ła się ani o k ro k 61.
129
58 K. K i e r s k i, Refąrma rolna wobec konstytucji, „Dziennik Poznański”, 4 IV
1922. w cyt. brosz. W. L. Jaworskiego Państwo praworządne, jedną trzecią miejsca
Ujmują artykuły poświęcone stosunkowi do konstytucji (przeważnie z „Czasu”).
59 Przymusowe wywłaszczenie w Galicji Zachodniej, „Dziennik Poznański”, 26 III
*®22; [n], Nowe wywłaszczenia, tamże, 30 III 1922.
6,1 „Przeznaczyliśmy na ten cel najodleglejsze pola i wiosną 1921 r. geometrzy roz-
^°C2ęij pomiary. Parcelacja wobec pogłosek o reformie rolnej posuwała się powoli,
w ciągu wiosny i lata udało nam się zakończyć sprawę”, J. Jabłoński, Kronika
^ O o życia, BN, akc. 9296, masz., s. 90.
61 Echa sprawy Kiernika, „Czas”, 15 IV 1922.
$
działalność polityczna...