Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

52
w atystów Królestwa. Odczuwało się jednak dom inację w oddziale w arszaw ­
skim byłych realistów. N ieprzypadkowo też na w spom nianym zebraniu oddziału
krakowskiego SPK przyjęto w niosek Z. Tarnowskiego, by członkowie
SPK mogli należeć do oddziału dzielnicowego niezależnie od m iejsca
zamieszkania. Nieco później zdarzały się w ypadki należenia do oddziału
krakowskiego członków z b. zaboru rosyjskiego. K olejną trudnością, przed
którą stanął oddział warszawski, był brak dopływ u ludzi m łodszych i z inicjatyw
ą. Przed podobnym problem em stał oddział krakow ski, ale tam znalazło
się kilku młodszych działaczy, którym przewodził A. Skrzyński.
W ew nętrzny rozwój organizacyjny konserw atystów , ich próby zjednoczenia
się i w ypracow ania nowego program u, a w jeszcze większej m ierze
nowej taktyki świadczyły o chęci dostosowania się do zmienionych w a­
runków politycznych, a częściowo do zapow iadających się zm ian społecznych.
Odbywało się to w okolicznościach zm ieniających się z dnia na dzień
i w atm osferze zagrożenia, mocno odczuwanego przez klasy posiadające.
Jeszcze w 1912 r., zastanaw iając się nad w arunkam i, jakie m uszą zaistnieć,
by konserw atyści mogli zwyciężyć, E. Piltz przew idyw ał, że „nie wtedy,
kiedy przyjdzie odrodzenie i rządy polskie skutkiem jakiegoś w strząśnięcia,
bo w tedy będziem y z ra ju w ygnani, albo (jako m axim um beniw olencji
narodowej) zapom niani, inni wówczas przyjdą do w ładzy i popularności” 42.
Istotnie pod koniec 1918 r. doszło do sytuacji zapowiadanej przez Piltza.
Rada Regencyjna w listopadzie 1918 r. znalazła się w bardzo trudnym
położeniu, nie m ając żadnego oparcia politycznego. Po udzieleniu dym isji
rządow i Swieżyńskiego runęła nadzieja n a porozum ienie się z narodow ą
dem okracją. Niedługo potem w Lublinie pow stał Tymczasowy Rząd Republiki
Polskiej, a równocześnie zaczęły powstawać Rady Delegatów Robotniczych.
Rada R egencyjna zdawała sobie spraw ę ze swej niepopularności i bezsiły
43. W śród regentów nie było jednom yślności co do dalszego postępow a­
nia. Decyzje Rady przyśpieszyły dem onstracje uliczne w W arszawie żądające
jej ustąpienia. W tej sytuacji „człowiekiem opatrznościowym ” okazał
się Piłsudski, którem u regenci postanow ili przekazać władzę. Najdłużej
opierał się tem u Józef Ostrowski. Naciskał na niego w kierunku zgody na
przekazanie Piłsudskiem u władzy Z. Lubom irski, ten sam, który jeszcze
w 1915 r. widział w Piłsudskim „eksponenta elem entów skrajnie lewicow
ych” **. Sytuacja zm usiła Radę R egencyjną do oddania Piłsudskiem u całości
władzy pod w arunkiem powołania rządu narodowego.
42 List do S. Lubieńskiego z 6 I 1912, BN 8361/IV, k. 17.
43 Relacje złożone płk. S. Laudańskiemu przez A. Kakowskiego (1 III 1923) i Z. Lubomirskiego
(23 II 1923), S. Laudański, Kierunki polityczne w dziejach Wojska
Polskiego, CA PZPR 76/11-69, opublikowane w: „Niepodległość”, t. XV, II—IV 1937,
z. 2, s. 235—242.
44 J. Szembek, Diariusz i teki, 8 II 1936, t. II, Londyn, s. 78. J. Ostrowski
i później uważał, że Radę Regencyjną zdradziły w listopadzie żywioły, które były,