Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Rozdział V
Wybory
Pozaparlam entarny ■rząd Ponikowskiego po kryzysie w yw ołanym sprawą
w ileńską nie napotykał w iększych trudności w sejm ie. W ydawało się,
że stronnictw a sejm owe pogodziły się z faktem , iż wobec niemożności powołania
innego rządu ten dotrw a aż do wyborów. Nie ulega wątpliwości,
że przesilenie wyw ołał Naczelnik Państw a Józef Piłsudski. W swoich
W spomnieniach m inistrow ie gabinetu podawali odm ienne przyczyny. Michalski
twierdził, że Piłsudski m iał zażądać ogromnej sumy na wybory.
M ichalski odmówił, bo w ydaw anie pieniędzy na taki cel sprzeciw iałoby się
konstytucji, po czym Piłsudski gabinet zdym isjonow ał1. Czy rzeczywiście
Piłsudski żądał pieniędzy na wybory, jest to spraw a w iary w relację Michalskiego.
Jedynie w jego wspom nieniach znajduje się wiadomość, że już
w 1922 r. Piłsudski zam ierzał w ykorzystać pieniądze państw ow e w akcji
Wyborczej, co zrealizował w 1928 r.
Inny m inister, K onstanty Skirm unt, twierdził, że Piłsudski oświadczył
rządowi, iż w przededniu wyborów nie posiada dostatecznego autorytetu.
Drugim powodem miało być położenie m iędzynarodowe. Piłsudski m iał
Wówczas, po Rapallo, liczyć się z możliwością w ojny ze wschodnim sąsiadem
i z tego względu rów nież chciał mieć silny rząd. Skirm unt sądził, że
pewną rolę odegrała rów nież anim ozja osobista Piłsudskiego do niego, co
potw ierdzają również inne źródła 2.
W drugiej połowie m aja, w edług innej relacji, Piłsudski ze względu na
pogarszające się położenie Polski zaproponow ał Ponikowskiem u zwiększenie
kom petencji władz wojskowych, co rów nałoby się w prow adzeniu stanu
półwyjątkowego. Rząd na to nie zgodził się i uznając, że nie może rządzić
w brew Piłsudskiem u, podał się do dym isji 3.
1 Michalski cytuje oświadczenie Piłsudskiego na posiedzeniu Rady Ministrów,
■kliał on się wyrazić: „Skład chemiczny wyborczych plwocin muszę podnieść i oczyścić
je ze wszelkiego plugastwa. Muszę osobiście zaingerować w tej akcji, którą chcę
11 jąć w swoje ręce. Oczywiście będę potrzebował pieniędzy — większej sumy. Pienią-
^ze te musicie mi Panowie dziś uchwalić”. J. Michalski, Pamiętnik, BJ, 16/63
rkp, s. 107.
2 Według zanotowanej na gorąco relacji Skirmunta. E. Woyniłłowicz, Wspomnienia,
cz. II, 8 IV 1922, BN IV 6486 rkp. W pamiętnikach Skirmunta na plan pierwszy
Wysunięte zostało pogarszające się położenie międzynarodowe Polski. K. Skirmunt,
Moje wspomnienia, 1866—1945, BJ, 36/60 masz., s. 110; List Trąmpczyńskiego do
K. Skirmunta z 5 I 1944, tamże, s. 111. Również wg informacji MSZ przesilenie początkowo
traktowano pod kątem niechęci Belwederu do Skirmunta. MSZ, Wydz. Prasowy:
Raport polityczny z 10 VI 1922, AAN, MSZ, t. 9343, k. 53.
5 A. Ponikowski: relacja ustna.
1 I 1
\