Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

96
w możliwość przeprow adzenia ani jednego, ani drugiego projektu i nie
chcieli sobie wiązać rąk, angażując się w ich popieranie.
Pogląd n a spraw ę konstytucji przedstaw ił na posiedzeniu prezydium
SPK Z. Tarnowski. Uznał on, że w sejm ie nie m a szans na przeprowadzenie
postulatu parlam entu dwuizbowego — um ocnił w tym przekonaniu
działaczy SPK projekt przedstaw iony przez ZLN. Dlaitego proponował Tarnowski
poprzeć Piłsudskiego, który już kilka m iesięcy przedtem m iał się
oświadczyć za parlam entem dwuizbowym. Piłsud&ki, zdaniem Tarnow ­
skiego, opierając się na arm ii i swoich w pływ ach w społeczeństwie, powinien
dokonać zam achu stanu i narzucić konstytucję siłą. Obowiązkiem
konserw atystów jest Piłsudskiem u tak rzecz przedstaw ić i zapew nić go
0 swym poparciu. „Rozwiązanie sejm u i oktrojow anie konstytucji przez
naczelnika państw a — m ówił Tarnow ski — ma jeszcze tę dobrą stronę, że
ten sejm nie załatw iłby spraw y reform y rolnej, która, gdyby mogła doczekać
się załatw ienia w sejm ie dwuizbowym, to wiele złego dałoby się
uniknąć” 60. W ystąpienie to daje nam pojęcie o nastrojach, jakie panow ały
wśród konserw atystów . Rzeczą uderzającą była gotowość poparcia zamachu
stanu. Jeszcze raz interes klasowy przew ażył nad głoszoną doktryną
1 w ielokrotnie podkreślaną wiernością praw u i sprawiedliwości.
Od czerwca 1919 r. na posiedzeniach plenarnych sejm u rozpatryw ano
p ro jek t uchw ały o reform ie rolnej i na wiele m iesięcy spraw a konstytucji
znikła z łamów prasy. Ponownie debata konstytucyjna w sejm ie zaczęła się
w lipcu 1920 r., lecz została przerw ana przez w ypadki wojenne. Wznowiono
ją dopiero po zakończeniu działań w ojennych. Sejm zw lekał z uchwaleniem
konstytucji. Prawdopodobnie odgryw ał tu rolę wzgląd na ewolucję
nastrojów początkowo nieprzychylnych zamierzeniom prawicy. W ojna i jej
w ynik zwiększyły pewność siebie elem entów zachowawczych. Drugim
czynnikiem był układ sił w sejmie. Co praw da, układ NZL z „Piastem ”
stw arzał możliwości przegłosowania spraw y senatu, ale praw ica nie była
pewna, czy uda się jej to osiągnąć, ponieważ „Piast” tymczasem wrócił do
postulatu jednoizbowości parlam entu.
Nie można było jednak zwlekać z uchwaleniem podstawowego aktu
w nieskończoność. W tej sytuacji K PK zajął dwuznaczne stanowisko.
Z jednej strony ogłosił, .że dąży do jak najszybszego uchw alenia konstytucji
i zam ierza popierać wszystkie kroki prowadzące w tym kierunku.
Z drugiej proponował odłożenie dyskusji do zakończenia rokow ań w Rydze,
by wobec strony radzieckiej uniknąć w rażenia braku jedności61. Sta-
/ nowisko KPK spowodowane było z jednej strony wrogim stosunkiem do
pom ysłów lewicy, z drugiej brakiem zaufania do stanow iska ZL.N, zarów ­
no w spraw ie konstytucji, jak i ogólnej polityki. W swoich postulatach
i krytyce „Czas” zgodny był z poglądam i głoszonymi przez ludzi skupionych
wokół dzienników „Poznańskiego” i „Powszechnego”.
00 Wystąpienie Z. Tarnowskiego 9 X 1919, ADzT 661.
61 Z sejmu, „Czas”, 13 X 1920.