Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

3 czerwca 1919 r. projekt reform y rolnej wszedł pod obrady plenarne
-sejm u. Swój artykuł poświęcony tem u faktow i „Dziennik Pow szechny” zatytułow
ał Nad przepaścią. W łaściwie praw ica walczyła o dwie spraw y:
o m aksim um , przy czym już nie o samą zasadę, lecz o wielkość, i o kolejność
w ykupyw ania m ajątków . Gdy S. Chaniewski zaproponował m aksim um od
200 do 500 ha, a w okręgach, gdzie będzie tego w ym agał interes państw a,
do 1000 ha, na ław ach ludow ych zapanow ały w rzaw a i śm iech 108. W trakcie
debaty panowało wielkie napięcie. J. Żółtowska, która była obecna
w sejm ie podczas referow ania przez J. Dąbskiego projektu reform y, notow
ała: „W kołach konserw atyw nych panow ał n a tem at reform y blady
strach — jedni żałowali ery niem ieckiej, drudzy pragnęli przekupić W itosa,
wszystkich, jak febra, ogarniało od czasu do czasu przekonanie, że będą
zrujnow ani” 109.
4 lipca 1919 r. rozpoczęły się głosowania. Przyjęto popraw kę ZLN mów
iącą o kolejności w ykupyw ania m ajątków . P unkt ten zalecał parcelację
przede w szystkim ziem znajdujących się w ręk u państw a i źle zagospodarowanych.
Po uchw aleniu tej popraw ki Hłasko stw ierdził: „Zm iana ta zabezpiecza
na czas dłuższy istnienie w iększych m ajątków dobrze zagospodarow
anych” no. Burza w ybuchła dopiero przy głosowaniu nad artykułem
o m aksim um . Ostatecznie jednym głosem przeszedł w niosek ludowców
określający m aksim um od 60 do 180 hektarów . Przeciwko wnioskowi głosowali
posłowie ZLN, Stronnictw a Narodowo-Robotniczego i K lubu Pracy
K onstytucyjnej. Nie głosowali opuszczając posiedzenie lub w strzym ali się
od głosu: S. Czetw ertyński z ZLN i kilku posłów z K PK : Abrahamowicz,
Rauch, Stesłowicz, Galik. Zawsze dążący do kom prom isu i um iejący oceniać
sytuację H upka zapisał tym razem, że uphwała przeszła z powodu
tchórzostw a ziem ian. P rasa endecka swoim zwyczajem próbow ała w inę
zwalić na Żydów i Niemców m . Przeciw ko tej ostatniej ocenie głosowania
odpór przyszedł zupełnie z nieoczekiwanej strony. Sekretarz Związku Ziemian,
Ja n Lutosławski, rozżalony podjętą uchwałą, w swej broszurze poświęconej
spraw ie reform y rolnej napisał, że „wina spada przede w szystkim
.na rodaków, którzy by do swej Ojczyzny w inni byli odnosić się przyjaźniej,
niż to w łaśnie uczynili w tym przypadku, jak i całej nieszczęsnej
reform ie rolnej. To łatw o na 2 Niemców i 10 Żydów w inę złożyć — ale
w .tym razie nie m am y słuszności i lepiej byłoby tego nie podkreślać. Głosowanie
za radykalną, lekkom yślną i bezm yślną reform ą rolną było naszą
Własną zasługą” 112.
71
108 SSSU, 13 IV 1919, pos. 49, ł. 21—37; poza nim głos w dyskusji zabrali z KPK
Posłowie Koliszer i Abrahamowicz.
109 Żółtowska, Dziennik, 22 VI 1919.
110 J. Hł., Po posiedzeniu piątkowym, „Gazeta Warszawska”, 5 VII 1919.
111 Hupka, Z czasów wielkiej wojny, 23 VII 1919; „Gazeta Warszawska”, 11
1919; „Gazeta Poranna”, 11 VII 1919.
112 J. Lutosławski, Wielka próba sił, Warszawa 1919, s. 37.