Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

zanotow ała następującą opinię: „Obawa jednak przed inw azją Moskali,
a raczej ich zasad w zrasta, a z nią szukanie ratu n k u w A ustrii” 82. W ynik
rokow ań w Brześciu i przekazanie Chełmszczyzny republice ukraińskiej
był w strząsem dla zwolenników rozw iązania austro-polskiego lub nastawionych
proniemiecko. Do dym isji na znak protestu podał się rząd Kucharzewskiego.
M iały m iejsce także inne dym isje. Rada Regencyjna w ydała
specjalną odezwę protestującą przeciw ko uchwale brzeskiej. Ocena skutków
Brześcia była jednak różna.
Stańczycy oceniali je najbardziej pesymistycznie. Jaw orski przew idyw
ał upadek koncepcji austro-polskiej po ustąpieniu Rady Regencyjnej, do
czego, jego zdaniem, m usiało dojść. W liście do H upki pisał: „Dla nas konserw
atystów rola skończona. Cały naród przejdzie pod kom endę endeków”
83. Brześć w strząsnął członkami Stronnictw a Praw icy Narodowej.
Rozwiązał się oddział lwowski stronnictw a, uznając, że A ustria zawiodła
nadzieje i w tej sytuacji stronnictw o nie może trw ać dalej na dotychczasowych
pozycjach. Oddział krakow ski ogłosił protest przeciw ko polityce
Czernina. Jednak na zebraniu SPN w Krakowie wszyscy w ystępujący
zajęli stanowisko, by nadal trw ać przy rozw iązaniu austro-polskim , nie
eksponując jednak tego stanow iska 84.
U tw ierdzali się w swoich racjach przeciw nicy rozw iązania austro-polskiego.
Stefan W ielowieyski, w ybitny działacz SPR, stw ierdzał, że „trakta
t brzeski najlepszą nam oddał przysługę, bo od razu pogrążył wszystkich
tych polityków, którzy na A ustrię chcieli rachow ać i tw orzyć z nią trialistyczną
m onarchię A ustro-W ęgry-Polska” 8S. Ja k pisał w tym że miejscu,
grupa austrofilska była w tym czasie w SPR dość liczna.
Na dłuższą m etę przew idyw ania Jaworskiego okazały się słuszne — konserw
atyści zostali zm uszeni do w ycofania się na drugi plan, tra k tat brzeski
wzmocnił pozycję narodow ej dem okracji wśród klas posiadających.
Ze względu na nastroje społeczne endecji zaczynał ciążyć związek z realistam
i. Dla SPR z kolei znacznie bliższymi politycznie i społecznie okazały
się aktyw istyczne koła konserw atyw ne. Prow adziły one działalność dwom a
toram i — kontynuując tw orzenie ap aratu w ładzy oraz próbując doprowadzić
d a wspólnego działania rozbity ruch konserw atyw ny. W reszcie w grę
zaczęła wchodzić spraw a kresów. Obawiano się, że endecja gotowa zrezygnować
z nich, co dla ziem iaństw a było nie do przyjęcia.
Od połowy 1918 r. konserw atyści krakow scy podjęli próby skonsolidow
ania stronnictw — jak to określono — „um iarkow anych”, widząc w tym
ratunek przed przew rotem społecznym 86. Stańczycy zorganizowali kilka
spotkań w K rakow ie z różnym i grupam i działaczy konserw atyw nych
82 M. Górska,. Dziennik, 23 XII 1917, akc. 7971 rkp.
83 W. L. Jaworski, Diariusz z lat 1914—1921, 11 II 1918, APAN, 111-84 masz.
81 Mycielski, Dzienniki, 15, 17 II 1918; Jaworski, Diariusz, 21 II 1918.
85 Wielowieyski, Pamiętnik, cz. II, z. 1, rkp, zbiory pryw.
86 Prorok fałszywy czy prawdziwy, „Czas”, 11 X 1918.
37