Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

6
cyjnej 2. Problem ten według autora można rozwiązać dwojako, osiągając
w rezultacie ten sam wynik.
Za obowiązujące można przyjąć kryterium subiektyw ne — w łasne stanowisko
partii oraz ocenę przez inne kierunki polityczne. Przed w ojną nie
było większych wątpliwości na ten tem at. W yjątek stanowiło Narodowo-
-Chrześcijańskie Stronnictw o Ludowe. W ielu działaczy ziem iańskich i konserw
atyw nych odm awiało m u m iana konserw atywnego, a naw et uważało
za ośrodek dyw ersyjny w łonie ruchu konserw atywnego, podporządkowany
narodowej demokracji. Jednak i takie postaw ienie spraw y skłania- do
zajęcia się tą grupą.
Obok subiektyw nego istnieje rów nież kryterium obiektyw ne — czyje
interesy klasowe dana partia reprezentuje. Wiąże się z tym też zagadnienie
ideologii i doktryny partii. Z tego punktu widzenia partie konserw atyw ne
reprezentow ały interesy klas posiadających, przede wszystkim ziem iaństwa.
Założeniom ideologii i doktryny konserw atyw nej poświęcił autor osobny
a rty k u ł3. Dlatego we w stępie omówione zostały tylko pokrótce różnice
między doktrynam i zazębiającym i się wówczas z konserw atyw ną, przede
wszystkim liberalizm em. Dla zorientow ania czytelnika omówiono skrótowo
również kilka podstawowych założeń doktryny konserw atyw nej. Sam i konserw
atyści poświęcali tym problem om stosunkow o mało miejsca. Teoretyczne
rozw ażania nie m iały wiele wspólnego ze sposobem m yślenia przeciętnych
członków ruchu. Dla działaczy natom iast pierwszoplanową rolę
odgryw ała praktyka polityczna.
Zdaniem autora, na tym etapie badań nie można sform ułow ać definicji
konserw atyzm u i możemy jedynie określać cechy, którym pow inny odpowiadać
założenia program u ruchu politycznego o tej nazwie. Ja k słusznie
zauważył anonim owy autor wywodzący się z kół konserw atyw nych, w każdym
k raju w yraz „konserw atyzm ” znaczy co innego. Na ogół, jego zdaniem,
oznacza obronę większej własności, dążność do utrzym ania przyw ilejów
kastow ych lub w prost wstecznictwo pod każdym względem 4.
2 Trudności mają również autorzy zajmujący się ogólną klasyfikacją pantii politycznych.
W. Skrzydło definiuje partie konserwatywne jako „ugrupowania polityczne,
które zmierzają do zachowania istniejącego ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego.
Nie jest przy tym rzeczą najważniejszą, jaka grupa społeczna stanowi
większość w szeregach partii, ani też jakie odcienie poglądów ideologicznych różnią
jej członków”. W. Skrzydło, O partiach i systemach politycznych, Warszawa 1976,
s. 53. Definicja ta jest zbyt ogólna i podciągnąć pod nią można wiele partii, które konserwatywnymi
nie są. Wychodząc z podobnych założeń, M. Sobolewski zalicza do
partii konserwatywnych większość partii chadeckich, partie konserwatywne i liberalne,
obie partie amerykańskie oraz gaullistowską UDR. M. Sobolewski, Partie
i systemy partyjne świata kapitalistycznego, Warszawa 1974, s. 224.
8 Sz. Rudnicki, The Polish Comservative Idea affter 1918. „Acta Poloniae Histórica”,
1979, z. 2.
4 Stańczyk, Polska szkoła konserwatywna, „Nasza Przyszłość”, IV 1930, t. I,
s. 8.