Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

A
246
żadne nie poczuwało się do solidarności z jego polityką. Jeżeli rząd nie
upadał, to jedynie dlatego, że perspektyw y utw orzenia nowego były nikłe.
„K raj dogorywa w nędzy, dusi się jak człowiek pozbawiony powietrza,
drga jak ryba na piasku" — pisała w swym dzienniku Żółtowska. „K atastrofa,
którą m ądrzy ludzie przepow iadali na marzec albo na początek lata,
opóźniła się tylko o parę miesięcy, ale dojrzała z m atem atyczną logiką
i słusznością. Równocześnie w Locarno i na polu m iędzynarodowym tra ­
cimy ostatnie nasze znaczenie, jesteśm y w yrzuceni poza nawias na łup
Niemców. Przegryw am y nasze granice zachodnie” 82. Opinia ta była charakterystyczna
dla ówczesnych nastrojów środowisk prawicowych.
Prasa SChN jeszcze bardziej zagęszczała czarne barw y w obrazie sytuacji
gospodarczej. W połowie w rześnia podała ona ocenę sytuacji przez
klub jako gorszej niż w 1923 r. Po czym nastąpiła seria artykułów w tym
tonie. W sposób bardziej lub m niej zawoalowany żądano ustąpienia
Grabskiego M. Dla jednych był to sposób nacisku na rząd, u innych w y­
nikało z przekonania. Cała prasa SChN w ystąpiła przeciwko traktatow i
lokarneńskiem u. W skazywano, że pakt ten podkopuje nienaruszalność
trak tatu wersalskiego i rozw iązuje Niemcom ręce na wschodzie. Stroński
pisał, że „układ zachodni zaw ierany jest jedynie i wyłącznie na to, aby
stało się rzeczą widoczną i m iędzynarodowo stwierdzoną, że nie m a takiego
samego układu wschodniego”. Podkreślano, że nikt nie może mieć złudzeń
co do gw arancji niemieckich. Z okazji w izyty Cziczerina w W arszawie
Stroński, ekspert SChN od polityki zagranicznej, wskazywał, że w izyta ta
„uw ydatnia tę prawdę, że sam orzutnie ze strony Rosji Sowieckiej m niejsze
grozi niebezpieczeństwo niż z podniety Niemiec” 84. Zgodnie z tą oceną
K lub ChN głosował w sejm ie przeciw ko ratyfikacji dokum entów lokarneńskich.
Podobne stanowisko wobec Locarno zajm ował również „Czas”.
Jedynie przedstaw iciele grupy wileńskiej zajęli odm ienne stanowisko.
Znalazło to swój wyraz w zasadniczym artykule byłego m inistra spraw zagranicznych
i jednego z przywódców tej grupy — Eustachego Sapiehy.
W yszedł on z założenia, że bez zdobycia rynku rosyjskiego nie m a mowy
0 dobrobycie w Polsce. Po tym stw ierdzeniu nastąpiły inne, które wskazywały,
że rynki te można zdobyć tylko drogą obalenia ustroju radzieckiego
1 kolonizacji Rosji. Aby móc to uczynić, Polska m usi być w dobrych stosunkach
z Niemcami. Dlatego „Locarno należy uważać za krok naprzód ku
uzdrow ieniu Europy i zabezpieczeniu bytu i dobrobytu Polski” 83. Cele
im perialistyczne przesłaniały tu niebezpieczeństwo, jakie stanow iły dla
Polski układy w Locarno.
82 Dziennik, 17 X 1925.
83 Klub Chrz.-Nar. w sprawach gospodarczo-skarbowych, „Warszawianka”, 15 IX
1925; E. Dubanowicz, Na przełomie, tamże, 11 X 1925; Nie m a m y zaufania,
„Dziennik Poznański”, 2 X 1925.
84 S. Stroński, Zachodni pozór, „Warszawianka”, 8 X 1925; tenże. Blisko
i daleko, tamże, 27 IX 1925.
85 E. Sapieha, Cele jiolskiej polityki zagranicznej, „Słowo”, 16 XII 1925.