Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

W podobnej sytuacji co stańczycy znaleźli się realiści. Również żadnego
z nich nie umieszczono na liście wyborczej. Nie wiadomo, czy tym nie należy
tłum aczyć, że nie przystąpili do Narodowego K om itetu W yborczego
S tronnictw D em okratycznych utworzonego w W arszawie 18 grudnia
1918 r., lecz dopiero 7 stycznia 1919, gdy pow stał C entralny Narodowy Kom
itet W yborczy.
Spraw a nie była jednoznaczna. Były głosy kom entujące wybory, że to
sam i ziem ianie usunęli się od kandydowania. „"Nikt nie m iał odwagi kandydować
— notowała J. Żółtowska. — Obawiano się, że każde bardziej znane
nazwisko podziała na tłum jak czerwona chusta” . Nieco inaczej ujęła to
M. Popławska, pisząc o aktyw nym udziale ziemaaństwa w akcji wyborczej.
„Nie chcąc jednak »-dyskredytować« list narodow ych — pisała ona — postanowiło
ono w w ielu okręgach nie podawać swoich kandydatur” 70.
Z drugiej strony była to świadoma polityka narodow ej demokracji, która
licząc się z nastrojam i społeczeństwa starała się ograniczyć apetyty na
m andaty i zmniejszyć ilość przedstaw icieli ziemaaństwa na swych listach.
W okręgu łom żyńskim usunięto z listy kandydatów jednego z przywódców
narodowej dem okracji M ariana Kiniorskiego. Na urzędowej liście „narodow
ej” n r 8 znalazł się tam tylko jeden ziem ianin — Stanisław Włodek,
znany ze swej pracy społecznej. W tedy zastosowali ziem ianie inny m anew r.
W Ostrołęce stw orzyli oni osobną listę (nr 12) z W ładysławem Glinką —
jednym z przywódców ziem ian K rólestw a na pierwszym miejscu. W ykorzystując
możliwości stworzone przez ordynację wyborczą, lista ta zblokow
ała się z listą n r 8. M anew r ten, który stw arzał nadzieje w prowadzenia
Glinki do sejmu, nie powiódł się 71. Dowodziło to prawidłowego rozeznania
sytuacji przez organizatorów akcji wyborczej z ram ienia narodow ej demokracji.
, r
Bez względu na poczucie dyskrym inacji, które ogarnęło część ziem iaństw
a, ziem ianie masowo poparli listy narodowodemofcratyczne. K rytykując
listy wyborcze, prasa konserw atyw na apelowała o głosowanie na narodow ą
dem okrację w imię celów wyższych. Strach przed rew olucją scem entował
żywioły często sobie przeciwne. Jeszcze przed w yboram i 26 stycznia 1919 r.
ubolewał „D ziennik Poznański”, iż konieczność zjednoczenia sił w walce
z PPS działa na szkodę partii politycznych, które chcą zachować swoją
odrębność 72.
W ybory 26 stycznia 1919 r. nie objęły w Królestwie kilku okręgów
wschodnich, gdzie jeszcze trw ała okupacja niem iecka. W Galicji W schodniej
postanowiono uznać bez wyborów m andaty 28 posłów dawnego parlabraniał
instynkt samozachowawczy posesjonatów. To samo na ludowców ... Toteż kresowcy
z bólem serca głosowali na listę endecką”. M. Pawlikowski, Wojna i sezon,
Paryż 1965, s. 112, zbeletryzowane wspomnienia.
70 Żółtowska, Dziennik, 4 II 1919; M. Popławska, Rola ziemiaństwa polskiego
wczoraj i dziś, „Ziemianin”, z. 4, 1919.
71 Romer, Dziennik, 13 I 1919.
72 Przed wyborami, „Dziennik Poznański”, 14 I 1919.
59