Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

-stanowił nieco zm ieniony projekt Ankiety. Różnice w spraw ach ustrojow
ych i stosunku do mniejszości w porów naniu z program em Stronnictw a
Dem okratyczno-Narodowego W. Jabłonow ski tłum aczył „koniecznością
przystosow ania się do w arunków realnych i stosunków, głównie na terenie
sejmu, które pod wieloma względam i nie są idealne” 58. Stanowiło to
przyznanie się, że projekt nie w yraża poglądów działaczy narodowodemokratycznych,
lecz jest w yrazem taktyki na terenie sejm u — projektem ,
który stw arzałby możliwość dojścia do porozum ienia z centrum .
30 m aja 1919 r. w płynął do Kom isji K onstytucyjnej projekt Józefa
Buzka, złożony w im ieniu KPK. Rzeczywiście podpisało go najwięcej posłów
KPK, bo aż siedmiu. Ale obok nich uczyniło to po dwóch posłów
z NZL i ZLN oraz po jednym z „Piasta” i Zjednoczenia Mieszczańskiego.
Jak widać, autor zebrał podpisy z różnych klubów i projekt jego należy
raczej traktow ać jako w yraz poglądów osobistych autora. Świadczyć o tym
może fakt, że nie był on później w jakiejkolw iek form ie przez K PK podtrzym
any.
P rojekt Buzka przew idyw ał, że Polska zostanie przekształcona w federację
70 ziem, z których każda będzie rządziła się w łasną konstytucją. W ładzę
ustawodawczą m iały ziem ie dzielić z dwuizbowym Sejmem Narodowym
— sejm em w ybieranym w głosowaniu powszechnym. Senat składałby
się z przedstaw icieli ziem, po dwóch z każdej. Była to konstrukcja na
wzór konstytucji am erykańskiej.
P raw dą jest, że konserw atyści galicyjscy w ystępow ali za decentralizacją
władzy, uznając, że Polska powinna składać się z prow incji o szerokim
samorządzie i autonom ii. Był to stały ich postulat. Ale jednocześnie „Czas”
uznał projekt Buzka za nierealny. „Takie rozbicie państw a i narodu polskiego
byłoby nie tylko anachronizm em , ale najw iększym nieszczęściem,
nad tym wnioskodawca widocznie nie zastanow ił się — pisał „Czas” —
ale pojąć nie możemy, że nie zastanow ili się ci, którzy projekt Buzka na
sejm wnieśli, a przecież byli pom iędzy nimi posłowie, którym ani tradycja
Rzeczypospolitej, ani jej historia nie są obce” . Miał „Czas” wobec tego
projektu także wiele innych zastrzeżeń59. Nie jest jasne, dlaczego KPK
pozwolił na jego zgłoszenie, ty m bardziej że m iał do swojej dyspozycji
znaczną liczbę w ybitnych polityków i praw ników zdolnych do stw orzenia
Własnego projektu. Jednocześnie niezrozum iałe jest, dlaczego nie poparli oni
projektu A nkiety, jak to proponował w dyskusji nad projektem rządow ym
Halban, a co m iał im za złe w cytow anym powyżej arty k u le-„Czas”, ani
nie poparli opartego na tym projekcie w niosku konstytucyjnego ZLN.
Możliwe, że uczynili tak ze względów taktycznych, ponieważ nie w ierzyli
95
58 Sprawa konstytucji. Sprawozdanie z zebrania SDN 18 VI 1919, „Gazeta Warszawska”,
19 VI 1919.
59 Wyodrębnienie Galicji, „Czas”, 26 IV 1919; Około konstytucji polskiej, tamże,
29 VI 1919.