Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

i
158
a razem z grupam i mniejszościowymi, które do niego nie przystąpiły, ponad
50%. Oceniając w ybory w W ilnie, S. M ackiewicz klęskę swojej grupy
tłum aczył w adam i ordynacji wyborczej, ponieważ „przy ciemnocie, analfabetyzm
ie i niekulturalności naszych m as ludow ych nic rozum nego dać
nie m ogą”. Lud poparł ChZJN, poniew aż „za nam ow ą swoich księży głosował
na listę, którą uważał za najbardziej polską i katolicką”. Przyczynę
ogólnej klęski konserw atystów widział w ich rozbiciu oraz rozproszeniu
środków finansow ych 73.
Unia N arodow o-Państw ow a zdobyła zaledwie 38 000 głosów, z tego
14 617 głosów w Małopolsce. W Małopolsce głosy były rozproszone. N ajwięcej
padło na nią w woj. krakow skim — 6429 głosów (w K rakow ie 2287).
W W arszawie padły na jej listy 16 804 głosy, a w m iastach ogółem 27 400.
W ynika z tego, że głosowała na listy część inteligencji m iejskiej Królestwa,
natom iast w pływ y własne SPN okazały się żadne. Niestety, w czasie
wyborów w K rakow ie trw ał strajk drukarzy i nie m am y oceny wyborów
przez „Czas” . W nieoficjalnych wypowiedziach, tchnąc^ch rozczarowaniem,
najw iększą w inę za klęskę w K rakow ie przypisano wyborcom żydowskim,
którzy nie głosowali na listę Unii. Bardziej w szechstronnie oceniał
w ybory J. Hupka, który pisał, że przed w yboram i liczono: 1. na głosy
konserw atyw nych chłopów, 2. że katolicka ludność m iast i m iasteczek będzie
głosowała na poważnych kandydatów , 3. na poparcie ortodoksyjnych
Żydów, 4. na w ysiłek m aterialny ziemian, w strzym anie się od czynnej agitacji
księży, zdobycie niektórych nauczycieli wiejskich, 5. na popularność
centrum wśród inteligencji m iejskiej. Rachuby te okazały się z łu d n e 74.
Podobnie jak w w ypadku list UNP i ZPK, również dla NZL w ybory
skończyły się klęską, a tym samym i dla SRPN. Ogółem zdobyło ono 25 956
głosów. Żaden z konserw atystów nie w szedł z tej listy. W yrazem klęski
było zdobycie w W arszawie zaledwie 6476 głosów, a w Łodzi, skąd pochodził
Skulski, 3287. Na klęskę C entrum złożyły się różne przyczyny.
W raz z Dubanowiczem odeszła grupa w yrobionych politycznie działaczy.
Hasła C entrum były w Polsce mało popularne. W b. zaborze rosyjskim
ChZJN toczył w alkę przeciwko liście C entrum jako ugrupow aniu mogącem
u odebrać najw ięcej głosów. Praw dopodobnie odegrało również rolę
to, że różnice m iędzy NZL i Zjednoczeniem M ieszczańskim a ChZJN były
dla wyborców trudno dostrzegalne.
W ybory były świadectwem polaryzacji społeczeństwa. Zyskały lewica
i praw ica, centrum wyszło z wyborów znacznie osłabione. Zniknęły z sejm
u Klub Pracy K onstytucyjnej, Narodowe Zjednoczenie Ludowe i Zjednoczenie
M ieszczańskie, kluby, które rozporządzały przed w yboram i 82
73 Cat, Lux et tenebris, „Słowo”, 7 XI 1922; Cat, Jedność obozu konserwatyu)'
nego, tamże, 21 IX 1922.
74 Listy M. Chylińskiego do Z. Tarnowskiego z 14 XI 1922 i Z. Tarnowskiego do
A. Jędrzejowicza z 16 XI 1922, ADzT 676, 678; J. Hupka, Powody i następstwa klęski
wyborczej grup centrowych, „Czas”, 1 I 1923.