Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

251
uratow ać Polskę. Nie bez racji stwierdzał, że Piłsudski „chce doprowadzić
stan psychiczny społeczeństwa do tego, by ono w nim jedyny ratunek widziało
i o ten ratunek go prosiło”. O przygotowanie zam achu stanu oskarżała
Piłsudskiego „Gazeta Pow szechna” i konkludowała: „Żądam y natychm
iastowego usunięcia Piłsudskiego i oddania pod sąd jego pretorianów
wprow adzających do Polski anarchię” 10°.
W ystępując przeciwko Piłsudskiem u część praw icy nie m iała nic przeciwko
zerw aniu z dem okracją parlam entarną. „Dlaczego nie m am y Mussoliniego”
— wołała „Gazeta Pow szechna”. „Paląca zazdrość chw yta — pisał
Ja n Bobrzyński — gdy spojrzeć na W łochy”. I on również wołał „o rząd
lub człowieka silnej ręki”. Nie ograniczano się do słów. Ożywiła się w W arszawie
działalność różnych osób i grup staw iających na faszyzm, jako
przeciwwagę Piłsudskiem u. „Teraz kto żyje konspiruje — notowała Żółtowska.
— Każdy stolik w Bristolu jest gniazdem innej konspiracji. Obecnie
na polow aniu w M iłosławiu konspirują przeżytki beselerczyków, Sikorski,
M orstin, Rostworowski” 10ł.
Od pewnego czasu staw iano na Sikorskiego jako kandydata na dyktatora
102. Odpowiadając na nieznany list przyjaciela Sikorskiego I. Rosnera,
S. Estreicher pisał: „O żadnej akcji Sikjorskiego] w K rakow ie dotychczas
nie słyszałem. Ani tu nie był, ani do nikogo — przynajm niej m nie bliskich
— nie pisał. O ile by tu przyjechał, to sądzę, że usłyszałby tylko radę,
aby wycofał się na razie z polityki zupełnie aż do czasu upadku obecnego
gabinetu. Co do Poznania, to również o żadnej jego akcji nie słyszałem.
Tam obawa przed wejściem Piłsudskiego] do arm ii jest tak silna, że być
może, iż tam znalazłyby się dla Sikorskiego] fundusze. W Krakowie i Lwowie
uw ażam to za nieprawdopodobne. O ile więc o Kraków chodzi, to
uważam Twój list za wyraz nieuzasadnionych pogłosek i obaw” 10S.
Nie wiemy, czy już w tedy dotarły do Rosnera odgłosy rozmów konserw
atystów z Witosem, czy rozmowy te zaczęły się później. Jak informował
M. Bobrzyńskiego Jaw orski, Witos prowadził w tym czasie rozmowy sondażowe
z konserw atystam i. Miały naw et miejsce konferencje w Zakopanem
poświęcone planom zastąpienia rządu Sikorskiego innym. Witos miał
wówczas wahać się między poparciem Sikorskiego jako kandydata na
dyktatora a poparciem prem iera wyłonionego przez parlam ent, przy czym
sam odżegnywał się od objęcia stanow iska szefa rządu. Trudno powiedzieć,
w jakiej m ierze była to z jego strony gra, a w jakiej w ynik oceny sytuacji.
Sikorski, według Jaworskiego, m iał ochotę zostać prem ierem , ale nie
100 „Dzień Polski”, 11 XI 1925; Torys, Powrotna fala, tamże, 5 I 1926; Piłsudski
dąży do zamachu, „Gazeta Powszechna”, 17 XI 1925; Bandy Piłsudskiego rozbijają,
tamże, 21 XI 1925.
101 „Gazeta Powszechna”, 20 XI 1925; J. Bobrzyński, Co mamy, a czego nie
trzeba, „Dzień Polski”, 21 XI 1925; Żółtowska, Dziennik, 30 XII 1925.
102 Woynillowicz, Wspomnienia, 25 IX 1925.
103 List z 15 I 1926, Papiery I. Rosnera, zbiory pryw.