Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

64
dynie stosunkiem do niej konserw atystów i polityką przez nich prow a­
dzaną.
Franciszek B ujak we w stępie do swej książki pisał: „Jeżeli tedy chcemy
zbudować silne, trw ałe i zdolne do rozw oju państwo, to m usim y się zająć
przede wszystkim napraw ą ustroju rolnego” 83. Zaspokojenie głodu ziemi
było głównym dążeniem m as chłopskich, a ludność w iejska stanow iła 76%
ogółu ludności. Po latach, odpowiadając M arii Dąbrowskiej, A. Popławski
przyznał, że reform a rolna m iała charakter społeczno-polityczny, a n a drugi
plan schodziła kw estia p ro d u k cji84. W dyskusjach toczonych wówczas te
elem enty były jednak w ysuw ane na plan pierwszy.
O reform ie rolnej zaczęło się mówić po Rew olucji Październikow ej
w R o sji85. „Na konferencji odbytej w W iedniu w 1917 r. — pisał Witos —
przedstaw iciele wielkiej własności widząc zaglądające im w oczy wielkie
niebezpieczeństwo bolszewickie nie tylko godzili się na parcelację i kolonizację
ziemi dworskiej we wszystkich zaborach pom iędzy chłopów, uznając
to jako narodow ą konieczność, ale prosili, byśm y im do tego dopomogli” 86.
Ziem ianie zdawali sobie sprawę, że nie da się wobec nastrojów wsi całkowicie
uniknąć reform y. W idzieli także w niej sposób odciągnięcia m as od
rewolucji. Wszyscy zgadzali się z potrzebą reform y rolnej, problem pow stał
w tedy, gdy doszło do precyzow ania, co się pod tym pojęciem rozum ie.
Spraw a reform y rolnej figurow ała na jednym z pierw szych m iejsc podczas
akcji wyborczej. Narodowa dem okracja, która przew odziła praw icy
w tej akcji, wypow iedziała się w spraw ie rolnej w grudniu 1918 r. w deklaracji
program owej. Podstaw ą reform y rolnej w edług tego program u
„winno być uznanie własności pryw atnej za formę, która najlepiej odpow
iada nie tylko potrzebom bezpośrednio zainteresow anych, ale i interesom
społeczeństwa”. W konkretnych postulatach program ograniczał się do żądania
w ydania ustaw dążących do zniesienia serw itutów , uregulow ania
szachownicy, przeprow adzenia m elioracji. W spraw ie najw ażniejszej dla
chłopów — możliwości otrzym ania ziemi — program proponow ał rozparcelowanie
dóbr skarbowych, donacyjnych oraz m ajątków kom isji kolonizaeyjnej.
W razie uzasadnionej konieczności państw o m iało mieć praw o w y­
kupu według istotnej w artości obszarów ziemskich, zwłaszcza zaniedbanych.
Podobne założenia m iała deklaracja ZLN, złożona przez S. Grabskieliteraturę:
Cz. Madajczyk, Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce.
1918—1939, Warszawa 1956; M. Mieszczankowski, Struktura agrarna Polski
międzywojennej, Warszawa 1960; W. Stankiewicz, Konflikty społeczne na wsi
polskiej, 1918—1920, Warszawa 1963.
83 B u j a k, op. cit., s. 1.
84 A. Popławski, Nie ma rozdroża, Warszawa 1937, s. 16.
85 „Po rewolucji rosyjskiej sprawy ziemi stały się palącą koniecznością, i to nie
tylko u nas. Rewolucja ta na kształtowanie się stosunków wywarła niezwykle w ielk i.
wpływ. Zaczęto rozumieć i u nas, że nie można utrzymać takiego stanu, jaki był
.przed wojną”, Witos, Moje wspomnienia, t. II, s. 119.
86 Tamże, t. I, s. 37.