Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

143
K PK w olałby widzieć jako prem iera jego — doświadczonego parlam entarzystę,
cieszącego się popularnością w sejmie. Dopiero po odmowie Stesłowicza
wrócił do kandydatury Nowaka. O tyle to odpowiednia kandydatura,
że nie był on posłem, nie był znany szerzej jako działacz SPN. Nie był
też ani arystokratą, ani ziem ianinem , co ułatw iało pozyskanie stronnictw
ludowych. Dodatkowo na jego korzyść przem aw iało zajm owane przezeń
a cieszące się szacunkiem stanowisko rektora UJ.
Piłsudski zażądał, by na stanow isku m inistra spraw zagranicznych pozostał
Narutowicz. Poszczególne stronnictw a m iały zastrzeżenia do różnych
m inistrów. Szczególnie stronnictw a centrum wspólnie z K PK protestow
ały przeciwko W acławowi M akowskiemu jako m inistrow i spraw iedliwości,
ale pozostał on dzięki klubow i PPS, który od tego uzależnił poparcie
dla rządu. Nie wszedł do rządu, mimo propozycji Nowaka, Stesłow
ic z 20. Skład gabinetu nie odbiegał poza dwoma niew ielkim i zm ianam i
od składu rządu Śliwińskiego, na co zwracała uwagę prasa. Sam Nowak
nie był zadowolony ze składu swego gabinetu. Jednak zgoda jego i zgoda
stronnictw w ynikały z chęci jak najszybszego zakończenia przesilenia.
Przesilenie bowiem odbiło się ujem nie na opinii państw a za granicą, przyczyniło
się do dalszego pogorszenia sytuacji finansow ej i gospodarczej
kraju. W opinii publicznej Piłsudski raczej stracił, dając swem u głównem u
przeciw nikow i politycznem u, narodow ej demokracji, argum ent, że więcej
dba o swe stanowisko i w ynik przyszłych wyborów niż o dobro państw a 21.
Przedłużające się przesilenie i sukcesy faszystów we Włoszech spowodowały
w zrost zainteresow ania faszyzm em w Polsce. Prasa endecka w ręcz
pisała o potrzebie przeniesienia wzorów włoskich na teren Polski. Podobne
stanowisko zajęły „Gazeta Pow szechna” i „D ziennik Poznański” .
Pism a te uznały faszyzm mimo ekscesów, których dopuszczał się, za
czynnik porządku i ładu. W faszyzmie pociągało je przede w szystkim
użycie siły wobec lewicy, nie m iałyby też nic przeciw podobnym m etodom
w Polsce. Zarówno w wypow iedziach osób pryw atnych, które zamieszczał
„Dziennik Poznański”, jak i w w ydaw nictw ach ChNSR pojaw iły
się już wówczas niedw uznaczne pogróżki, że „narodow cy” mogą pójść śladami
faszyzm u22. Stanowisko konserw atyw nej prasy poznańskiej w yninowsza
historia polityczna Polski, t. II, s. 408. J. Mydelski podaje; że z Witosem porozumieli
się w tej sprawie A. Potocki i Z. Tarnowski. Dzienniki, 20 VIII 1922, zbiory
Pryw. rkp.
20 Nowak, Wspomnienia..., s. 242—245; Nowy gabinet, „Czas”, 2 VIII 1922; Gabinet
p. dr Juliana Nowaka, „Dziennik Poznański”, 2 VIII 1922; Po pierwszym etapie,
„Rzeczpospolita”, 1 VIII 1922.
21 Odmienne stanowisko reprezentuje Faryś, op. cit., s. 51. Uważa on, że najbardziej
przegrała narodowa demokracja. Natomiast zwycięsko wyszli z przesilenia
Posłowie KPK, którzy „potrafili, osłabiając pozycję prawicy, nie dopuścić do pełnego
zwycięstwa centrolewu i Piłsudskiego”, art. cyt., s. 51.
22 Powracająca fala, „Gazeta Powszechna”, 8 VIII 1922; H. L. Fascisti, „Dziennik
Poznański”, 22 VII 1922; W. Niemojowski, Strajki i związki zawodowe,