Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

K. K ierski w ystąpił z tezą, że po uchw aleniu konstytucji deklarującej
ochronę praw mniejszości tra k tat stał się zbyteczny, a dla Polski szkodliwy.
Jednak inni znawcy praw a m iędzynarodowego odnieśli się do projektu zerwania
trak tatu negatyw nie. Podkreślali oni, że mogłoby powstać w rażenie
naruszenia trak tatu wersalskiego, co z kolei byłoby bardzo niekorzystne
dla P o lsk i26.
W ymagał rozw iązania też problem kresów wschodnich. W opozycji do
Rzeczypospolitej byli U kraińcy w Galicji W schodniej. Cechował ich w y­
soki poziom świadomości narodow ej. Byli oni dobrze zorganizow ani pod
względem politycznym i gospodarczym. W pływy polityczne posiadały tu
przede w szystkim ukraińskie partie burżuazyjne. Prow adziły one w stosunku
do państw a taktykę biernego oporu. Chcąc opór ten przełamać, rząd
m usiał pójść na pew ne ustępstw a, szczególnie że państw o zobowiązało się
do nich jeszcze w 1922 r.
Znacznie większe napięcia m iały m iejsce na ziemiach kresow ych b. zaboru
rosyjskiego, szczególnie białoruskich. Tu adm inistracja w działalności
swej często nie liczyła się z obowiązującym prawem . Samowola jej dawała
się we znaki przede w szystkim ludności w iejskiej. Jednym z przejawów
tej polityki była stopniowa likw idacja szkolnictw a białoruskiego 27. Społeczeństwo
białoruskie, w przew ażającej m asie chłopskie, o stosunkowo słabym
stopniu świadomości narodowej, uległo znacznej radykalizacji społecznej.
Znaczny w pływ m iały na nie przem iany po drugiej stronie granicy.
Rząd radziecki powiększył terytorium BSRR, ogłoszono am nestię dla
em igrantów białoruskich, rozw ijano szkolnictwo i kulturę białoruską. G ranica
była w praktyce otw arta i przepływ inform acji oraz ludzi był dosyć
intensywny.
Mimo zakończenia w ojny polsko-radzieckiej na tej granicy nie ustaw a­
ły starcia zbrojne. Przez dłuższy czas nękały stronę radziecką oddziały gen.
Bułaka-Bałachowicza, które znalazły schronienie w Polsce. W ypraw y jego
sięgały kilkadziesiąt kilom etrów w głąb terytorium radzieckiego. Z kolei
°d 1923 r. pojaw iły się na terytorium polskim oddziały zbrojne kierow ane
2 Mińska, głoszące hasła rew olucyjne. Działalność ich spotykała się z sym ­
patią znacznej części chłopów białoruskich. Zanosiło się na powstanie. N ajbardziej
spektakularnym i wyczynam i tych oddziałów były w 1924 r. napady
na Stołpce i w Łunińcu na pociąg wiozący wojewodę M. Downarowicza.
W ypadki napadów na dw ory w yw ołały popłoch wśród miejscowego zieniiaństwa.
Obserwowano tendencje do opuszczania m ajątków i przenoszenia
się do większych miejscowości. Że niebezpieczeństwo nie było urojone,
świadczy okólnik starostw a baranowickiego „do w szystkich właścicieli fol-
26 (wd), Traktat o ochronie mniejszości, „Dziennik Poznański”, 20 V 1924; Zabrali
Bios B. Winiarski i A. Peretiatkowicz, tamże, 21 V, 3 VI 1924.
27 O polityce polskiej na kresach patrz: K. Srokowski, Sprawa narodowościowa
na ziemiach wschodnich, Kraków 1924; B. Taraszkiewicz, Przemówienie
u sejmie 23 I 1923, „Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń sejmu RP”, pos. 10.
19S
*s — Działalność polityczna...