Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

254
alarm widząc dym, widziano wodę, tylko nie wskazywano, jak ją dostarczyć
do pożaru.
Jedynym pism em konserw atyw nym , które wystąpiło za reorganizacją
naczelnych władz wojskowych w m yśl życzeń Piłsudskiego, było „Słowo”.
Mackiewicz atakow ał rząd Skrzyńskiego, piszą o nim jako o „i-ozpaczliwej
próbie ratow ania parlam entaryzm u”, jako o rządzie „stabilizacji m arazm u
w k raju ”. Jedyny też występował za utw orzeniem „pozaparlam entarnego
gabinetu marsz[ałka] Piłsudskiego”. W reszcie 21 kw ietnia opublikował
swój słynny artykuł: Przedostatni i ostatni gabinet republikańsko-parlam
en ta m y. Pisał, że po gabinecie Skrzyńskiego może być jeszcze gabinet
centropraw icy, a następnie już tylko dyktatura. Przew idyw ał, że po utw o­
rzeniu rządu centropraw icy lewica może zostać zmuszona do poparcia dyktatury
Piłsudskiego.
Rozważania Mackiewicza, których trafność potw ierdziła najbliższa
przyszłość, świadczyły zdaniem niektórych, że był on poinform ow any
0 szukującym się zamachu. W niosek ten jest przedwczesny, ponieważ
poza tym artykułem nie ma na to dowodów. Również Dąbrowski pisał, że
gabinet Skrzyńskiego jest ostatnim rządem parlam entarnym . O przygotowaniach
do zam achu m ówiła cała W arszawa. W rządzie znajdow ali się
sprzyjający m u ludzie, jak gen. Żeligowski, a przeciwnicy Piłsudskiego nie
mieli sił, by tym przygotowaniom przeszkodzić. W oyniłłowicz zastanaw iając
się, kto zaprowadzi porządek w kraju, notował, że „jeżeli Piłsudski —
to może lekarstw o groźniejsze od choroby”. Jednocześnie stwierdzał, że
wszystkie w ażniejsze stanow iska wojskowe w W arszawie obsadzone są
przez ludzi Piłsudskiego U1.
Piłsudski stosunkowo wcześnie zaczął szukać poparcia dla swoich planów
w różnych obozach. O rokow aniach z ziem ianam i daje pojęcie notatka
W ładysława Glinki. Pisał on: „Od stycznia od paru moich znajom ych
wiedziałem, że Piłsudski myśli o zdobyciu władzy w oparciu o wojsko” .
1 dalej: „Otóż gotując się do tego w ystąpienia, nie chcąc zaś być niew olnikiem
lewicy, Piłsudski szukał oparcia o prawicę, lecz nie u praw icow ych
stronnictw sejm u, a u ludzi konserw atyw nych przekonań i nieskazitelnej
opinii. Podczas rozmów w swej willi w Sulejów ku mówił otwarcie, iż nie
może być w ykonana reform a rolna w postaci, w jakiej została uchwalona,
że musi być skasowany 8-godzinny dzień pracy, zredukow ane tzw. zdoby­
111 Woyniłłowicz, Wspomnienia, t. II, 26 IV 1926. O bezradności Sikorskiego
jako ministra spraw wojskowych pisał na podstawie rozmowy z nim w końcu września
1925 r. A. Krzyżanowski: „Zauważyłem, że dobrze byłoby zacząć przygotowania
do utworzenia rządu od przeniesienia pułków wiernych Piłsudskiemu na daleką prowincję
i zastąpienia ich posłusznymi ministrowi spraw wojskowych. Sikorski przyznał
mi rację. Jednak nie może tego zrobić, ponieważ pułki, które by otrzymały rozkaz
opuszczenia Rembertowa i okolic, nie posłuchałyby, a inne jednostki wojskowe
odmówiłyby wymuszenia posłuchu”. A. Krzyżanowski, Dzieje Polski, Paryż
1973, s. 106—107.