Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

do rozmów z politykam i ZLN i NZL. Nie dotarli oni do abpa Teodorowicza,
który opuścił W arszawę. Skulski przyrzekł, że nie dopuści do czynnego
w ystąpienia praw icy przeciwko Piłsudskiem u, ale jednocześnie zaznaczył,
że kierow nictw o NZL objęli Dubanowicz i Stroński, którzy pałają
nienaw iścią do Piłsudskiego. W izyta H enryka Potockiego u Piłsudskiego
skończyła się skutkiem nie zam ierzonym — Potocki wyszedł z rozm owy
przekonany, że należy go usunąć” 41. Od tego czasu stosunek do Piłsudskiego
stanie się powodem zgrzytów w SPN.
„D ziennik Pow szechny” zajm ow ał nieco odm ienne stanowisko od „Czasu”.
Słabiej akcentow ał dążności federacyjne, za to znacznie mocniej p rawa
Polski do granic 1772 r. N atom iast w spraw ach pokoju i dalszej w ojny
z Rosją Radziecką zajm ow ał stanow isko identyczne jak „Czas”, poczynając
od krytyki polityki PPS w końcu 1919 r. i reakcji na radzieckie propozycje
pokojowe. W ystępował za dalszym prowadzeniem wojny, jeżeli strona
radziecka nie przyjm ie w szystkich w arunków polskich. Traktow ał przy
tym rząd radziecki jako tym czasow y 42.
Identyczne stanowisko co „Czas” zajm ował „K urier Polski”, zarówno
co do zasięgu granic, uważając, że należy dążyć do Morza Czarnego, jak
i w argum entacji 43. Podobnie jak „Czas” bronił Piłsudskiego, gdy natom
iast „Dziennik Pow szechny” czynił to w sposób pośredni, atakując politykę
endecką.
„Dziennik Poznański” początkowo nie wypow iadał się ani za jedną, ani
za drugą koncepcją granicy wschodniej. Uważał, że najlepszym rozw iązaniem
byłoby wskrzeszenie W. Ks. Litewskiego, ale jednocześnie dostrzegał
zalety inkorporacji. Dla publicystów tego pism a jedno nie ulegało w ątpliwości,
że o granicy wschodniej, w odróżnieniu od zachodniej, pow inna
decydować siła. „Granice wschodnie, to spraw a naszych bagnetów — pisał
Stokalski — i one tylko, wyłącznie one opisać je powinny, idąc śladami
kopców i mogił pierwszego polskiego korpusu” . Uznawano, że lepsza jest
Wojna z Rosją niż granica etnograficzna44. W raz ze zwycięstwam i na
Wschodzie rosło przekonanie o konieczności rozw iązania federacyjnego.
Jednocześnie coraz częściej pisano pozytyw nie o Piłsudskim , a krytycznie
o polityce narodowej dem okracji. W okresie porażek stanowisko konserw
atyw nych pism wielkopolskich było podobne do stanow iska innych pism
tego kierunku.
91
41 O pobór powszechny, „Czas”, 31 VII 1920; Uchwały prawicy narodowej, tamże,
lo VII 1920; List M. Chylińskiego do Z. Tarnowskiego z 2 VIII 1920, ADzT 676.
42 Cui bono, „Dziennik Powszechny”, 29 X 1919; E. Paszkowski, Nota pokojowa
bolszewików, tamże, 1 II 1920; W zawieszeniu, tamże, 6 II 1920; „Prawda o pokoju”',
tamże, 12 II 1920; E. Paszkowski, Z kim i jak paktować, tamże, 14 II 1920.
43 A. Z., Nasz program wschodni, „Kurier Polski”, 17 VIII 1919; A. Z., Rosja, Engenta,
tamże, 31 VIII 1919.
44 Stokalski, Wschodnie strategiczne granice państwa polskiego, „Dziennik
Poznański”, 14 X 1919; S. Hulanicki, Perspektywy pokojowe, tamże, 18 II 1920.