Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

148
20 m in m k dla każdego z nich. Ludw ik Dunin, który w ten sposób został
w ystaw iony, w płacił te pieniądze do kasy kom itetu wyborczego. Jest to
jeden z przyczynków, w jaki sposób i za jaką sum ę dostaw ali się przedstaw
iciele tych grup na listy w yborcze36.
Tam gdzie istniały rozbieżności polityczne, te same instytucje w płacały
pieniądze na różne konta wyborcze. I tak B ank Handlowy w W arszawie
postanow ił wpłacić na konto C entralnej Organizacji W yborczej,
która finansow ała z ram ienia Lew iatanu akcję w yborczą ChZJN, 30 m in
mkp, a jednocześnie na rzecz Unii Narodowo-Państw owej, której członkiem
był jeden z dyrektorów, a skupiającej zwolenników Piłsudskiego,
15 m in mkp. W płaty tych instytucji na ogół bardzo trudno jest odnaleźć
w dokum entach. B ank Handlowy zapisał sum y wpłacone U N P na konto
„ofiar na cele społeczne”. A w Poznaniu pieniądze pochodziły z funduszu
dyspozycyjnego J. Zychlińskiego i nigdzie nie były księgow ane37.
Dostarczały pieniędzy także osoby pryw atne. Odbywało się to w rozm
aity sposób. Działacze ChZJN organizowali zebrania, na których zbierano
pieniądze na fundusz wyborczy. Tylko na jednym z nich 5 osób
wpłaciło po 1 m in mkp. W reszcie część kandydatów , przedstaw icieli wielkiej
własności i przem ysłu, finansow ała sw oją akcję w yborczą sama.
Ludw ik D unin twierdzi, że obok niego uczynili tak w Galicji W schodniej
Tadeusz Cieński i M arian Jaro szy ń sk i38. Nie m a powodu przypuszczać, że
gdzie indziej było inaczej.
Dla grupy krakow skiej SPN narodow a dem okracja nie wchodziła w rachubę
jako sojusznik wyborczy. Nie m iano by nic przeciwko sojuszowi
z W itosem, tym bardziej że sojusz z ludowcam i m iał już sw oją tradycję.
Od chwili uchw alenia konstytucji obserwować m ożna było próby łagodzenia
antagonizm ów. 28 lutego 1921 r. W itos w ybrany został prezesem Małopolskiego
Tow arzystw a Rolniczego. „Czas” spokojnie zareagował na zarzuty
wobec K iem ika w ysuw ane po w yjściu na jaw afery dojlidzkiej.
Uznawał, że „gdyby Witos, przy w szystkich jego nienaw iściach klasowych,
nie potrzebow ał bać się wciąż agitacji Stapińskiego, to porozum ienie się
z nim czynników um iarkow anych w Polsce byłoby rzeczą możliwą. Mógłby
w tedy wchodzić z um iarkow anym i grupam i w porozum ienie i mógłby
przyjętych zobowiązań dotrzym yw ać” 39.
W itos sam zwrócił się do J. Nowaka w grudniu 1921 r. z propozycją
rozpoczęcia rozm ów co do stw orzenia bloku ludzi „m ających jasne i silne
36 L. Dunin, relacja ustna; „Ziemianie poznańscy (chrześcijańscy rolnicy) chrześcijańskim
endekom zapłacili 15 milionów, żeby jego nazwisko [A. Żółtowskiego —
S. R.] było od bloku na liście państwowej”, J. Żółtowska, Dziennik, 1 1 IX 1922,
BN, akc. 9346 rkp.
37 J. Tomaszewski, Cztery dokumenty dotyczące wyborów w Polsce io 1922 r.,
„Kwartalnik Historyczny”, 1958, z. 4; A. Ohanowicz, relacja ustna.
38 Zdanowski, Dziennik, 1 VI 1922; L. Dunin, relacja ustna.
39 Ziemianin, „Piast” a „Przyjaciel Ludu", „Czas”, 10 IV 1922.