Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

34
form alnie w ystąpił ze SDN. Uchwalono utw orzenie własnej organizacji
bezwzględnie posłusznej Radzie Regencyjnej, poparcie program u rządowego
polegającego na budowie państw a polskiego, ze wszystkim i jego a try ­
butam i, tzn. m. in. arm ią, i przeciw staw ienie ruchow i rew olucyjnem u68. Na
podstawie uchw ał tego zjazdu w lutym 1918 r. utworzono Związek Budowy
P aństw a Polskiego, do którego obok w ielu osób nie biorących dotąd aktyw ­
nego udziału w życiu politycznym weszło Stronnictw o Narodowe w raz
z C entrum Narodowym 69.
Rada Regencyjna uzyskała również poparcie ze strony najbardziej nieoczekiwanej,
bo od stronnictw grupujących ziem ian, którzy w ycofali się
z K rólestw a w raz z arm ią rosyjską lub posiadali m ajątki na terenach nie
zajętych przez państw a centralne. W ybuch rew olucji był dla nich całkowitym
zaskoczeniem, a jednocześnie zawaleniem się dotychczasowego świata.
A ktyw ną działalność podjęli dopiero w kilka m iesięcy po rew olucji;
pow staw ały nowe organizacje, kom binacje i sojusze.
W końcu lipca 1917 r. w Moskwie odbyło się z inicjatyw y W. Glinki —
przewodniczącego Kom isji Politycznej SPR — spotkanie członków SPR.
Zebrani uznali czynne w ystąpienie z program em zachowawczym za przedwczesne,
uznali, że nie należy tworzyć nowego stronnictw a, a chętni mogą
wstąpić do SPR lub założyć koła konserw atyw ne na wzór tworzonego
przez Glinkę w Moskwie. Kilka m iesięcy później przyjęto uchw ałę o całkow
itym podporządkow aniu się w arszaw skiem u kierow nictw u SPR 70.
8 października 1917 r. ukazała się w Piotrogrodzie odezwa Stronnictw a
Narodowo-Zachowawczego. Niedługo potem powstało koło tego stronnictw
a w M ińsku. Prezesem został A leksander Meysztowicz, sekretarzem
Stanisław Radziwiłł. W program ie głoszono potrzebę tw orzenia w k raju
instytucji państw ow ych polskich. W ypowiadano się za w spółpracą z Rządem
Tymczasowym i Koalicją, ale równocześnie uznawano Radę Regencyjną
za „jedyny praw ow ity rząd polski” 71. O obliczu stronnictw a znacznie
więcej m ówił skład osobowy niż program . Członkowie jego rekrutow ali
się z arystokracji i ziem iaństw a, przew ażnie związanego z ziem iam i litew -
sko-białoruskim i. Całkowitego poparcia Radzie Regencyjnej udzieliło zorganizowane
w czerwcu 1917 r. w Kijowie Stronnictw o Pracy Narodowej
na Rusi. Prezesem Stronnictw a został Franciszek Pułaski, jednym z wice­
68 Korespondencja z Warszawy, „Nowa Reforma”, 11, 12 I 1918, AAN, 38/1/99;
Zjazd ziemian, „Czas”, 12 I 1918.
69 Z Warszawy, „Czas”, 27 III 1918; J. Myśliński, Stosunek konserwatystów
polskich do Rewolucji Październikowej (XI 1917—X 1918), [w:] Rewolucja Październikowa
a Polska, Warszawa 1967, s. 315.
70 W. Glinka, Pamiętniki z wielkiej wojny 31 VII 1917, 5 X 1917, t. III, Warszawa
1927, s. 34—46, t. IV, Warszawa 1928, 26—27.
71 Stronnictwo Narodowo-Zachowawcze, „Dziennik Piotrogrodzki”, 18 X 1917, AAN,
38/1/204; Program Stronnictwa Narodowo-Zachowawczego. Wywiad ze Stanisławem
Radziwiłłem, „Dziennik Miński”, 3 IX 1917, tamże; M. Kossakowski, Diariusz,
1 XI 1917, APAN, rkp., t. II, k. 243.