Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

257
warszaw skie są i będą też nieszczęściem dla Polski bez względu na to, jak
się zakończą”. Żądał poparcia dla prezydenta w akcji przeciwko zbuntow
anym wojskom. Następnego dnia „Czas” opublikował odezwę SPN, antydatow
aną na 15 m aja. Odezwa potępiała zamach, choć w słowach łagodniejszych
niż artykuł Jaworskiego, jednocześnie nawoływała do skupienia
się wokół rządu powołanego przez Rataja, czyli rządu Bartla. Trudno uw ierzyć,
by autorzy odezwy nie zdawali sobie spraw y, czyich interesów reprezentantem
był Bartel. Podobnie uczynił w kolejnym artykule redakcyjnym
„Czas”. W ystąpienie Piłsudskiego określił jako katastrofę, jako „aw antu
rę bez dalszego planu” i naw oływ ał do skupienia się wokół rządu
„w szystkich przeciw ników anarchii”. Przepow iadał również dłuższy okres
rządów bezsejm ow ych118. A rtykuł był jeszcze bardziej dw uznaczny od
odezwy. Z jednej strony nawoływał do w spółpracy z rządem powstałym
w w yniku zam achu stanu, z drugiej potępiał zamach, ^ którego w yniku
rząd ten objął władzę. Ta niekonsekw encja i w ahania jaśniejsze stają się
w św ietle w ystąpienia S. Estreichera na zebraniu SPN 22 maja. Estreicher,
podobnie jak Z. Tarnowski, potępił zamach, jako precedens torujący drogę
kom unizmowi i anarchii. Za najw iększe zło uznał wojnę domową, ponieważ
jej w ynikiem byłoby w ysunięcie haseł przew rotu społecznego oraz
ew entualny atak na granice państw a. Dlatego za jedyne wyjście uznał
skupienie się wokół rządu 119. Te łam ańce SPN dobitnie opisał M. Bobrzyński
przy ocenie polityki stronnictw a w ostatnich latach. „Potępiając bunt
odebrało potępieniu znaczenie — pisał on — bo niem al równocześnie zaczęło
bronić teorii uzasadniającej zamach stanu byle miał cel polityczny,
poparło kandydaturę tw órcy zam achu na prezydenta Rzpltej i zaczęło dopomagać
m u w »Czasie« do sform ułow ania ex post tego celu i program u” 12°.
Taka też była dalsza polityka SPN. Powoli, starając się zachować twarz,
wycofywano się ze stanow iska zajętego w dniach przew rotu i nawiązyw ano
coraz bardziej ścisłą współpracę z Piłsudskim i jego ekipą. Swoje poparcie
dla Piłsudskiego, o którym Hupka pisał, że „zdajem y sobie dobrze sprawę,
że to półw ariat”, tłum aczył on obawą pchania Piłsudskiego w ram iona
socjalistów lub pow tórzenia rządów Witos — bracia Grabscy. »Czas« popiera
Piłsudskiego tylko dlatego — pisał dalej — że nie widzim y nikogo
lepszego, który by w danych w arunkach mógł Polskę urządzić ... Przy rządach
Piłsudskiego nie da się nigdy przewidzieć, co on może jutro zrobić
Przy rządach natom iast Grabskich musi się przew idyw ać ostateczne
zniszczenie Polski” m .
N ajostrzej na zamach zareagowała W ielkopolska. 15 m aja „Gazeta Powszechna”
zamieściła artykuł pt. Rokosz zdrajcy O jczyzny, a naczelny
118 Rokosz, „Czas”, 16 V 1926; Odezwa Stronnictwa Pracy Narodowej, tamże,
17 V 1926; Co robić jutro, tamże.
na Zebranie Prawicy Narodowej, „Czas”, 22 V 1926.
120 Brulion odpowiedzi na list W. L. Jaworskiego z 27 V 1926, BJ, 8101 III. k. 39.
List do M. Bobrzyńskiego z 9 X 1926, tamże, k. 53.
17 — Działalność polityczna.