Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

38
i aktyw istycznych z K rólestw a i ikresów. Największy taki zjazd odbył się
13 i 14 września. Poza realistam i przybyli przedstaw iciele wszystkich grup
konserw atyw nych Galicji i Królestwa. Galicję reprezentow ał pierwszy garnitur
działaczy, natom iast z K rólestw a nie przyjechało kilka czołowych
osobistości. Nie doszło jednak podobnie jak podczas poprzednich tego ty p u
spotkań do żadnych konkretnych ustaleń. Stwierdzono jedynie bliskość 'poglądów
i konieczność dalszych kontaktów celem utrw alenia jednom yślności87.
N astępny w ielki zjazd m iał odbyć się 8 i 9 listopada 1918 r., ale już
nie doszedł do skutku. W ypadki w yprzedzały przew idyw ania konserw atystów,
podobnie zresztą jak i innych partii politycznych.
„Krzywdząca polityka okupantów , napływ w ynędzniałych mas ze
w schodu, hasła wywłaszczenia agrarnego, przykłady zamachów rew olucyjnych
w Rosji, głód i nędza w arstw y urzędniczej i robotniczej po m iastach —
oto są elem enty, z jakich składa się obraz naszego stanu społecznego w tej
chwili” — pisał o K rólestw ie „Czas” . W ystarczy iskra, aby doprowadzić
do w ybuchu podobnego jak w Rosji. Oddanie w takiej chwili władzy na
rzecz ludowców czy socjalistów byłoby — zdaniem „Czasu” — tylko pierw ­
szym krokiem na rzecz dalszego p rzew ro tu 88. Dlatego stańczycy stali na
stanow isku konieczności popierania R ady Regencyjnej.
Do podobnego w niosku doszła część konserw atystów rów nież w Królestw
ie. 4 lipca 1918 r. ukonstytuow ał się w Radzie Stanu K lub M onarchiczno-K
onstytucyjny, liczący 15 członków. Prezesem został W ojciech Rostworowski,
który ponow nie zm ienił przynależność organizacyjną. Członkami
zostali m. in. Józef Targowski i rektor UW Zygm unt Brudziński. Doraźnie
klub głosił potrzebę silnego rządu i arm ii. Politykiem , który zdobył specjalne
uznanie klubu, był odgryw ający coraz większą rolę Janusz R adziw iłł89.
Podobno regenci zaczęli w tym czasie zastanaw iać się nad ustąpieniem .
W celu pow strzym ania ich i podjęcia próby porozum ienia się z narodową
dem okracją delegowano na początku października do W arszawy Michała
B obrzyńskiego90. Z endecją zam ierzano dogadać się, ponieważ działacze
krakow scy doszli do wniosku, że i tak obejm ie ona przewodnictwo polityczne.
W zrost w pływ ów endeckich notow ała w sw ym pam iętniku Janina Żółtowska.
Podobnie jak inni liczyła ona na te cechy, które przedtem w narodowej
dem okracji krytykow ała — karność i bezwzględne m etody, dzięki
nim bowiem uchroni ona kraj od bolszew izm u91.
Rada Regencyjna, zdając sobie spraw ę z załam ania się Niemiec, 7 października
1918 r. w ystąpiła z orędziem do narodu, deklarując utworzenie
87 Zjazd polityczny w Krakowie, „Czas”, 14, 15 IX 1918; Jaworski, Diariusz,
16 IX 1918.
88 Prorok fałszywy czy prawdziwy, „Czas”, 11 X 1918; kilka dni wcześniej zamieszczono
artykuł: „Nadciągający bolszewizm, 7 X 1918.
83 Program w: MSW, Raport sytuacyjny, 5 VII 1918, CAW 160. 1. 88. Uchwały zebrania
w: Zycie polityczne, „Przegląd Poranny”, 6 IX 1918, AAN, 38/1/99.
90 H u p k a, Z czasów wielkiej wojny, 6 X 1918, s. 371.
31 Żółtowska, Dziennik, 24 X 1918.