Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

157
-dów środowiskowych, jak zjazd m łodych ziem ian z ziem b. zaboru rosyjskiego,
do agitacji ustnej członkiń Narodowej O rganizacji Kobiet. Rozbijano
wiece przeciw ników politycznych. Stosowano wreszcie przekupstw o ®9.
Spośród ugrupow ań centrow ych i praw icow ych ChZJN dysponował najlepszą
organizacją.
Do spraw nego jej działania potrzebne były pieniądze. ChZJN dysponował
najw iększym i funduszam i, których dostarczali m u przede w szystkim
ziemianie. O trzym ał również od związanej z Paderew skim Polonii am erykańskiej
15 000 dolarów (65 m in m k p .)70. Trudno określić, jakim i funduszami
dysponował w całej Polsce, ale orientacyjne pojęcie o tym daje nam
sum a w ydana przez ChZJN w Galicji W schodniej — 304 652 398 m kp 71.
W ybory zakończyły się o tyle sukcesem ZLN, że „obóz narodow y” zanotował
przyrost m andatów w skali krajow ej w stosunku do 1919 r. Stało
się tak mimo większego rozproszenia praw icy niż wówczas. Nie osiągnął
jednak swego celu zdobycia większości w sejm ie. Za swój sukces m ogły
również uznać w ybory NChSL i ChNSR, ponieważ znalazły się w sejm ie
i byiy w stanie utw orzyć w łasny klub. N atom iast grupy konserw atyw ne,
które popierały inne listy: C entrum Polskie, Unię Narodowo-Dem okratyczną
i Państw ow e Zjednoczenie na Kresach, nie zdołały przeprowadzić
ani jednego posła.
Państw ow e Zjednoczenie na K resach w w yborach do sejm u uzyskało
48,5 tys. głosów, z tego 17 tys. na W ołyniu. Najgorzej wypadło w woj. wileńskim,
uzyskując jedynie 7649 głosów, z tego 4600 w W ilnie. Nie zdobyło
ani jednego m andatu do sejm u. Jedynie w okręgu nowogródzkim udało
mu się przeprowadzić na senatora Leona Łubieńskiego — działacza organizacji
ziem iańskich, byłego posła do D um y i przedstaw iciela kresów
w KNP. Również ChZJN na kresach b. zaboru rosyjskiego zyskał bardzo
niewiele, bo zaledwie 5,4% głosów, z tego połowę na W ileńszczyźnie. Z partii
polskich o sukcesie mogło mówić jedynie PSL „W yzwolenie”. Na jego
sukces złożyło się przyjęcie w ielu postulatów m iejscowej ludności niepolskiej,
do tego stopnia, że działało „jako bardzo radykalne stronnictw o
chłopskie białoruskie”, oraz pomoc finansow a II Oddziału Sztabu G eneralnego
72. Praw dziw ym zwycięzcą na kresach w schodnich okazały się m niejszości
narodowe. Blok M niejszości Narodowych zdobył ponad 46% głosów,
69 „Złoczów zażądał kredytu do xli min na 200—300 głosów — udzieliłem wbrew
Wszystkiemu”. List W. Dzieduszyckiego do M. Pawlikowskiego z 12 XI 1922, Arch.
Pawlikowskich, III D/5.
Zdanowski, Dziennik, 7 III 1922.
71 Wykaz wydatków na akcję wyborczą do dn. 19 XII 1922, Arch. Pawlikowskich,
Hi D/4; dla porównania KPRP w całym kraju dysponowała maksimum 20 min mk.
podstawie danych G. Iwańskiego, Powstanie i działalność Związku Proletar*atu
Miast i Wsi, Warszawa 1974, s. 68—72.
72 K. Srokowski, Sprawa narodowościowa na kresach wschodnich, Kraków
1924; Sz. Rudnicki, Nieznany dokument w sprawie Sylwestra Wojewódzkiego,
»Przegląd Historyczny”, 1976, z. 1.