Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

stać się centralnym punktem skupiającym uwagę sejm u. G rupa ta otrzym
ała możność także propagow ania swych poglądów poprzez prasę. Stroński
przekonał Paderew skiego o konieczności posiadania dziennika, ponieważ
jedynie jego grupa wobec błędów narodow ej dem okracji zdolna jest przeciwdziałać
wpływom socjalizmu i zagrodzić w Polsce drogę jedynow ładztw
u 13. Pierw szy num er „Rzeczypospolitej” (60% udziałów m iał Paderew ­
ski) ukazał się 15 czerwca 1920 r. Na oblicze pism a zasadniczy w pływ
m iał od początku Stanisław Stroński, który stanął na czele redakcji.
Działacze Zjednoczenia Narodowego twierdzili, że powodem rozłam u
są różnice taktyczne w spraw ie stosunku do rządu Paderewskiego, granic
i reform y rolnej. N atom iast działacze ZLN w rozm aity sposób dawali w y­
raz przekonaniu, że różnic m iędzy NZL a ZLN nie ma, że rozłam jest w y­
nikiem anim ozji osobistych i ulegania antyendeckim nastrojom 14. Rację
m iały praw dopodobnie obie strony.
Utw orzenie NZL stworzyło potencjalną możliwość powołania rządu parlam
entarnego. Jesienią naw iązane zostały rokow ania między PSL a NZL.
Do uzgodnienia były dwie spraw y: reform a rolna i konstytucja. Rokowania
te trw ały długo, często były zrywane, przede wszystkim ze względów
taktycznych. Po upadku rządu Paderew skiego obie strony poszły na ustępstw
a: NZL w spraw ie rolnej, a PSL w spraw ie konstytucji. Został podpisany
układ, na podstaw ie którego pow stała w sejm ie większość. Prem ierem
został przywódca klubu sejmowego NZL Leopold Skulski.
Układ przew idyw ał w spraw ie rolnej: jako podstaw ę uchwałę z 10 lipca
— 1. zachowanie m aksim um 60— 180 ha posiadania na obszarach przeludnionych,
na pozostałych 180— 400 ha, 2. przestrzeganie kolejności przy
parcelacji: dobra państw owe, fundacyjne, ofiarow ane z wolnej ręki, zniszczone
przez wojnę, źle gospodarowane, 3. z ziem i n a parcelację przeznaczał
60% na gospodarstwa do 25 morgów, 30% na 25— 40 morgów, 10% na
40— 80 mordów. W spraw ie konstytucji: 1. prezydent w ybierany n a 5 lat
przez Zgromadzenie Narodowe (sejm i senat) z praw em w eta wobec uchw ał
sejmu, 2. sejm w ybierany na 5 lat w głosowaniu 5-przym iotnikowym , 3.
senat w ybierany w większości przez sejm spoza swego grona (70 osób),
przedstaw iciele sam orządu (30), w iryłiści (21). Poza tym układ przew idywał
wyasygnowanie funduszy na uruchom ienie przem ysłu, zapomogi dla
bezrobotnych oraz na zakup żywności i ubrań dla robotników. Do tego zapowiadał
cały szereg posunięć ujętych w postaci K odeksu Pracy. Jednocześnie
układające się strony zobowiązywały się pozostawić rządow i wolną
rękę w unicestw ieniu „prób anarchii” 1S.
13 List S. Strońskiego do I. Paderewskiego z 25 IV 1920, AAN, i OO/II, mki 29590,
k. 1—3.
14 J. Zdanowski, Dziennik, 16 X 1919, PANKr., 7862 masz.; K. Lutosławski,
Z rozważań posejmowych, „Sprawa”, 5 IX 1919; pł., Z prac sejmowych, tamże,
5 XII 1919.
15 Umowa większości sejmowej, Warszawa 12 X II 1919, [w:] Program NZL, Warszaw
a 1919, s. 17—20.
83