Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

233
Problem , jaki m a być dalszy kierunek rozw oju Polski, a w związku
z tym jaką należy prowadzić politykę, podjął W. L. Jaw orski 44. W ystąpienie
jego wywołało dyskusję na łam ach „Czasu”. Jaw orski zaczął od tego,
że przed w ojną ideą było uzyskanie niepodległości. Obecnie ideą powinien
być naród. W Polsce istnieje znaczna rozbieżność między m asam i a stosunkowo
cienką w arstw ą inteligencji. Ludność jest rolnicza, a inteligencja w y­
chowana jest na m yśleniu przemysłowym, racjonalistycznym . Na m yśleniu
takim opierają się bolszewizm i faszyzm, natom iast rolnicza większość
społeczeństwa polskiego m yśli irracjonalnie. Z innych prac Jaworskiego
wynikało, że mówiąc o m yśleniu irracjonalnym m iał na m yśli światopogląd
religijny. Stąd trudności w stw orzeniu w Polsce społeczeństwa przemysłowego.
W ynikiem m yślenia racjonalnego jest zła konstrukcja reform y
rolnej, konstytucji oraz ustaw odaw stw a socjalnego. Stanow ią one próbę
m echanicznego przeniesienia na wieś stosunków m iejskich, próbę zastosow
ania sposobu m yślenia społeczeństwa przemysłowego w k raju agrarnym
i katolickim. W ynikiem tego rozum owania były następujące wnioski: 1.
struktura państw a polskiego powinna przedstaw iać pod względem gospodarczym
strukturę państw a kapitalistycznego; 2. gospodarka w inna być
oparta na zasadzie wolności gospodarczej, a nie na zasadach etatyzm u; 3.
rozwój gospodarczy wiedzie coraz bardziej do internacjonalizacji; 4. państwo
polskie jest państw em agrarnym , a jego rozwój przem ysłow y zależy
od rozw oju rolnictwa. O statni punkt miał, zdaniem W. L. Jaworskiego,
znaczenie zasadnicze.
Ta ideologiczna podbudowa, m ająca na celu uzasadnienie kapitalistycznego
rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem interesów rolnictw a, spotkała
się z krytyką również na łam ach „Czasu”. Stanowisko krytyczne wobec
koncepcji Jaw orskiego zajęli wszyscy uczestnicy dyskusji. I tak Konderski
zarzucił mu, że jego wnioski nie prowadzą w kierunku, w jakim będzie
się rozw ijał kraj. Wobec niekorzystnej koniunktury gospodarczej na
produkty rolne należy rozw ijać rynek w ew nętrzny, a tego nie da się zrobić
bez rozw oju przem ysłu. Zdaniem Konderskiego, trzeba budować przem
ysł górniczy, chemiczny, drzewny, spożywczy, zdolny do konkurencji
z zagranicą i do ekspansji na zewnątrz. Inni dyskutanci zarzucali Jaw orskiem
u niekonsekw encje w podziale na m yślenie racjonalistyczne i idealistyczne.
N. Salpeter pytał go retorycznie, czy rozwój gospodarki w inien
kierować się uczuciem, bo przecież Jaw orski staw ia je wyżej nad racjonalizm.
M yślenia przemysłowego, o którym pisze Jaw orski, jego zdaniem, nie
ma. S. Schm idt również zaatakow ał podział na myślące racjonalistycznie
m iasto i idealistycznie wieś. Chłop jest racjonalistą, m yśli praktycznie, podatny
jest jedynie na hasła gospodarcze. Inteligencja natom iast jest wychow
ana na m yśleniu historycznym , a nie przemysłowym.
Ta ciekawa skądinąd w ym iana poglądów nie prowadziła do jednolitych
44 W. L. Jaworski, Dyskusja o idei, „Czas”, 18, 19 III 1926.