Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

212
nadal dom inował charakter nadany przez W ielkopolan. N atom iast organizacyjnie
SChN stało się jedną z kilku partii działających na obszarze całego
państw a.
Od początku 1924 r. również Stronnictw o Zachowawcze dążyło do porozum
ienia z ChNSR. Jednocześnie atakowało bardzo ostro grupę D ubanowicza,
stanow iącą poważną konkurencję w Galicji W schodniej, i z biegiem
czasu coraz bardziej narodow ą demokrację, szczególnie w okresie
dyskusji nad reform ą rolną. Dla siebie rezerwowało przejściowo pozycję
grupy „niezawisłego konserw atyzm u na wzór francuskich rojalistów"-
K. M. M orawski twierdził, że SZ „łączy niezm iernie dużo z Action F ran ­
çaise, a m ianowicie jej zdrowy tradycjonalizm , który opiera się wszelkim
podkopom intelektualnego czy politycznego bolszewizmu”. Drugim kierunkiem
politycznym, który m u odpowiadał, był faszyzm M ussoliniego. Dla
odm iany M. Rudziński, który dołączył do SZ wraz z krakow skim Związkiem
Ziemian, uważał, że wzorowanie się na rojalistach francuskich jest
błędem. Przeciw staw iał im faszym, bo „m yśl faszyzm u jest zachowawcza
w najczystszej formie, i powinniśm y ją wszczepiać w społeczeństwo otw arcie,
jaw nie, dla dostarczenia chleba zniszczonemu m aterialnie waśniam i
politycznym i szerokiem u ogółowi” . Jednocześnie chcieli działacze SZ reprezentow
ać czysty konserw atyzm oparty na „Religii, Etyce, Tradycji,
A utorytecie”. Stali się też jednym z najzagorzalszych propagatorów monarchizm
u, bo nie można, jak tw ierdził H. Tarnowski, być konserw atystą
i nie być m onarchistą. Największym wrogiem dla SZ byli Żydzi, którzy
w edług ideologów stronnictw a są „ferm entem rozkładowym społeczeństw
aryjskich” i dążą do panow ania nad św iatem posługując się w tym celu
m asonami. Pod tym kątem zwalczano Boya, skam andrytów , „Wiadomości
Literackie”, itp. „W iadomościom Literackim ” poświęcono duży artykuł
kończący się słowami, że pragną ,zapewnić zwycięstwo żydowskie” 76.
W 1924 r. SZ rozwijało się nadal organizacyjnie. Z zamieszczanych list
nowych członków wynika, że tylko w pierwszej połowie 1924 r. przystąpiło
do stronnictw a 260 osób. Największym sukcesem było założenie koła we
Lwowie. Zebranie organizacyjne miało m iejsce 10 m arca 1924 r. W stąpił0
w tedy do organizacji około 60 ziemian, z których część dotychczas należała
do SPN. Znaleźli się wśród nich tacy znani działacze, jak Dawid A brahamowicz,
b. marsz. Galicji S. Niezabitowski, b. nam iestnik Galicji L. Piniński
i prof. S. Starzyński, który został też prezesem koła 77.
76 Z zagadnień konserwatywnych, „Biuletyn” SZ, 15 II 1924; K. M. Mora ""
ski, Konserwatyzm nowoczesny i jego uzasadnienie, tamże, 10 IX 1925; M. R u"
dziński, Z zagadnień ekonomicznych, tamże, 15 VII 1924; Przemówienie H. Tat'
nowskiego na zebraniu inauguracyjnym kola lwowskiego SZ 10 III 1924, tamże, 15 V#
1924; Żółtowska zanotowała, że rozmowa na temat Platera wywołała natychmiast
temat masonerii. Żółtowska, Dziennik, 10 VI 1925; E. Kwilecka mówiła, że stryj
(K. Broel-Plater) sądził, że Polską rządzą masoni. Relacja ustna.
77 Sekretariat Generalny SZ. Informator dla kól, delegatów i członków Z a r z ą d
1 IV 1924; Przemówienie na zebraniu i skład zarządu koła, „Biuletyn” SZ, 15 IV 192-*-